Margaret Mead Japan China Religie en seks Moral panics Seks en robots De seksuele ontwikkeling van jongeren Seksualisering Leeftijdverschillen Geweld en misbruik Consent Sexting Sex trafficking Prostitutie PornografieRebecca Solnit is een Amerikaans schrijfster die een heel aparte belangstelling heeft die raakt aan onderwerpen als feminisme, milieu, politiek en kunst. Ze kan dingen op een manier neerzetten die mensen weet mee te slepen.Dat gebeurde met haar essay 'Men Explain Things to Me', die dan ook deel uitmaakt van deze bundel van acht stukken.
Waarom de titel van de vertaling trouwens niet gewoon Mannen leggen dingen aan me uit is geworden, ontgaat me. Mannen leggen me altijd alles uit is generaliserend en suggestief ('altijd', 'alles'), de oorspronkelijke titel is nuchter constaterend, zoals Solnit ook is.
Het onderwerp dat me het meeste raakt in dit boek is het geweld van mannen tegen vrouwen - variërend van vrouwen niet serieus nemen tot aan fysiek geweld - , waarvan eindeloos veel voorbeelden gegeven worden. Akelig.
Rebecca SOLNIT"Toen het essay ‘Men Explain Things To Me’ in de oorspronkelijke versie verscheen op het alternatieve online nieuwsplatform Tomdispatch.com, verspreidde het zich als de spreekwoordelijke olievlek. Opeens had iemand een verschijnsel benoemd dat daarvóór nog geen naam had, zoals Betty Friedan begin jaren zestig het vage ongeluk van huisvrouwen betitelde en daarmee een slinger gaf aan wat de tweede feministische golf zou worden. Toch is de term ‘mansplaining’ die kort na publicatie van het essay in zwang raakte, niet afkomstig uit de koker van Solnit zelf, zoals ze schrijft in een postscriptum bij haar essay. Sterker nog, en dit is typerend voor haar journalistieke integriteit en afkeer van makkelijk scoren: ze heeft zo haar twijfels over het woord, en gebruikt het zelf in principe niet."(11)
"Ze passeert monter alle mogelijke gebieden, van anatomie tot tuinieren, van literatuur tot religiestudies, en trekt zich nauwelijks iets aan van traditionele scheidslijnen of afgebakende expertises. Haar kunst is juist om nieuwe verbanden te creëren; de coherentie ontstaat al meanderend. Persoonlijke anekdotiek wordt afgewisseld met reportage-elementen, kritische analyses met lyrische bespiegelingen."(13)
"Natuurlijk, mensen die op feestjes langdurig uitweiden over futiliteiten of complottheorieën zijn van beide geslachten, maar onwetenden met een ongebreideld offensief zelfvertrouwen zijn in mijn ervaring van één en hetzelfde geslacht. Mannen leggen me altijd alles uit, mij en andere vrouwen, ongeacht of ze weten waar ze het over hebben. Sommige mannen.
Iedere vrouw begrijpt wat ik bedoel. De laatdunkendheid die lastig kan zijn voor vrouwen in allerlei sectoren, die vrouwen ervan weerhoudt zich uit te spreken en van zich te laten horen, als ze dat al zouden durven, die jonge vrouwen de mond snoert door ze — zoals bij intimidatie op straat — het gevoel te geven dat dit niet hun wereld is. De laatdunkendheid die hen oefent in zelftwijfel en zelfbeperking, terwijl het mannen sterkt in hun ongefundeerde zelfoverschatting."(19)
"Geweld is een manier om mensen het zwijgen op te leggen, ze hun stem en geloofwaardigheid te ontnemen en jezelf te doen gelden als degene die over hun bestaansrecht beslist. Elke dag worden er in de Verenigde Staten ongeveer drie vrouwen vermoord door hun echtgenoot of ex-echtgenoot, en het is een van de voornaamste doodsoorzaken onder zwangere vrouwen. Aan de basis van de strijd van feministen om iedere vorm van verkrachting, huiselijk geweld en seksuele intimidatie op het werk wettelijk te erkennen als misdrijf, ligt de noodzaak om vrouwen geloofwaardigheid te geven en te zorgen dat ze gehoord worden." [mijn nadruk] (23)
"Constant beweren dat hij weet waar hij het over heeft en zij niet, al is het maar terloops, laat het lelijke in deze wereld voortbestaan en verduistert het licht."(24)
[Ja, maar uiteindelijk is dat wel heel erg abstract. 'Geloofwaardigheid hebben', 'weten waarover zij het heeft', ja, soms wel, soms niet. Zoals ook geldt voor mannen trouwens.]
"De strijd met Mannen die Alles Uitleggen heeft veel vrouwen platgewalst, uit mijn generatie en de aankomende generatie, die we juist zo hard nodig hebben, hier en in Pakistan en in Bolivia en op Java, om nog maar te zwijgen van de talloze vrouwen die me voorgingen en die niet eens werden toegelaten tot het laboratorium, de bibliotheek, het gesprek, de revolutie of zelfs maar de categorie ‘mens’."(27)
"Voor de duidelijkheid, ik geloof zeker dat ook vrouwen dingen op neerbuigende wijze kunnen uitleggen aan mannen. Maar dat is niet representatief voor het enorme machtsverschil dat nog veel macaberder vormen kan aannemen, of voor het wijdverbreide patroon van hoe gender werkt in onze maatschappij." [mijn nadruk] (30)
"Mocht het in mijn stuk niet duidelijk genoeg zijn: ik vind het fantastisch als mensen me dingen uitleggen die me interesseren en waar ze meer verstand van hebben dan ik, het gaat pas mis als ze me dingen uitleggen waar ze geen verstand van hebben en die ik al weet."(31)
"Er bestaat echter wel degelijk een patroon in het geweld tegen vrouwen, dat wijdverbreid en verregaand en afschuwelijk is en steevast wordt genegeerd. Soms krijgt een geval waarbij een beroemdheid is betrokken, of vol lugubere details, veel aandacht in de media, maar zulke gevallen worden beschouwd als uitzonderingen, terwijl de overdaad aan incidentele nieuwsitems over geweld tegen vrouwen in ons land, in andere landen, op alle continenten inclusief de Zuidpool, een soort achtergrondbehang vormt bij het nieuws." [mijn nadruk] (36)
"In de Verenigde Staten en in de rest van de wereld vinden voortdurend verkrachtingen en gewelddaden tegen vrouwen plaats, maar die worden nooit behandeld als een mensen- of burgerrechtenkwestie, als een crisis of zelfs als een patroon. Geweld kent geen ras, geen klasse, geen religie of nationaliteit, maar heeft wel een geslacht.
Hier past een opmerking: hoewel vrijwel alle geweldplegers mannen zijn betekent dat niet dat alle mannen gewelddadig zijn; het gaat om een minderheid. Daarnaast zijn ook mannen slachtoffer van geweld, meestal gepleegd door andere mannen, en iedere gewelddadige dood, iedere aanval is vreselijk. Geweld van vrouwen tegen hun partner komt ook voor, maar recente onderzoeken wijzen uit dat dat niet vaak leidt tot zware verwondingen, laat staan tot de dood; anderzijds worden mannen die door hun partner zijn vermoord meestal gedood uit zelfbescherming, terwijl veel vrouwen na partnergeweld in het ziekenhuis of het graf belanden. Waar het hier om gaat is de pandemie van geweld, door mannen tegen vrouwen, zowel in de huiselijke sfeer als daarbuiten." [mijn nadruk] (36)
[Goede nuanceringen, vind ik. Dan is de insteek meteen ook duidelijker.]
"Als we het hebben over dit soort misdrijven en waarom ze zoveel voorkomen, moeten we eveneens praten over de diepgaande verandering die onze maatschappij, of onze natie, of eigenlijk iedere natie nodig heeft. Als dat onderwerp wordt aangesneden, zou het ook moeten gaan over mannelijkheid, of de rol van mannen, of misschien het patriarchaat, maar daar hebben we het liever niet over. (...) De pandemie van geweld wordt altijd verklaard door alles behalve geslacht, alles behalve wat juist het duidelijkst verklarende patroon lijkt te zijn." [mijn nadruk] (40-41)
"Dit geeft eens te meer aan dat geweld bovenal autoritair is. Het begint met de stelling: ik heb het recht over jou te beslissen."(44)
[Precies]
"Het is een machtssysteem. Dat is waarom zoveel slachtoffers van relationele moorden vrouwen zijn die de moed hadden van zulke partners te scheiden. Het resultaat is dat veel vrouwen geen kant op kunnen en hoewel het lijkt alsof de daders (...) allemaal randfiguren zijn, doen rijke, beroemde en bevoorrechte mannen het net zo goed."(45)
"In dit land wordt iedere negen seconden een vrouw geslagen."(47)
[De cijfers die Solnit in dit hoofdstuk geeft zijn schokkend, vind ik. En de USA hoeft zich geen illusies te maken: ze zijn echt niet het land 'of the free'.]
"‘Wereldwijd lopen vrouwen van vijftien tot vierenveertig jaar oud een grotere kans gedood of verminkt te worden door mannelijk geweld dan door kanker, malaria, oorlog en verkeersongevallen bij elkaar,’ schrijft Nicholas D. Kristof, een van de weinige prominente figuren die de kwestie regelmatig aankaart."(48)
"Verkrachting en andersoortig geweld, van bedreigingen tot en met moord, worden door mannen ingezet als een barrière om macht uit te oefenen over vrouwen, en de angst voor dat geweld beperkt de meeste vrouwen op manieren waaraan ze al zo gewend zijn dat ze het nauwelijks meer merken — en we er nauwelijks nog aandacht aan besteden."(49)
"... de meeste richtlijnen voor zulke situaties leggen de hele last van preventie bij de mogelijke slachtoffers, terwijl het geweld op zich wordt beschouwd als een gegeven feit. Er zijn geen goede redenen (maar wel een heleboel slechte) om meer tijd te besteden aan het voorlichten van vrouwen over hoe ze aan daders kunnen ontsnappen dan aan het voorlichten van de andere helft van de studenten over hoe ze kunnen voorkomen een dader te worden."(49)
"Republikeinen in het Congres weigerden de Violence Against Women Act, de wet op geweld tegen vrouwen, te herbekrachtigen omdat ze gekant waren tegen de bescherming die de wet bood aan immigranten, vrouwelijke transgenders en vrouwen uit de indianengemeenschap.(...) En zulke Republikeinen zijn eropuit rechten op het gebied van de voortplanting — anticonceptie en abortus — uit te hollen, wat ze de afgelopen tien jaar in verschillende staten al behoorlijk goed is gelukt. Met rechten op het gebied van de voorplanting bedoelen we dus het recht van vrouwen te beslissen over hun eigen lichaam. Ik zei toch dat geweld tegen vrouwen een machtskwestie is?"(53-54)
"Uiteraard zijn ook vrouwen in staat tot onaangenaam gedrag en gewelddaden, maar de zogeheten strijd der seksen is ongelofelijk eenzijdig als het gaat om fysiek geweld."(55)
"Wat is het probleem met mannelijkheid? Waar we ons op moeten richten, heeft te maken met hoe mannelijkheid wordt voorgesteld, met wat er wordt geprezen en aangemoedigd, met de manier waarop geweld wordt doorgegeven aan jongens. Er zijn fantastische lieve mannen in deze wereld en iets wat me optimistisch stemt in deze ronde van de strijd tegen vrouwen is hoeveel mannen ik al ben tegengekomen die het begrijpen, die vinden dat het ook hun zaak is, die voor ons opstaan en ons steunen in het dagelijks leven, online en in marsen die deze winter overal tussen New Delhi en San Francisco zijn gehouden." [mijn nadruk] (57)
[Dat is de kern van de zaak, ja. Maar hoe verander je dat? ]
"Huwelijkswetten hebben in de westerse wereld door de eeuwen heen van de man een eigenaar gemaakt en van de vrouw een bezit. Of van de man een baas en van de vrouw een bediende of slavin."(62)
"Homo’s en lesbiennes hebben onze ideeën over typisch mannelijke of vrouwelijke kwaliteiten en rollen al opengebroken, wat bevrijdend kan werken voor hetero’s. Zodra ze met elkaar trouwen wordt de betekenis van het huwelijk op een vergelijkbare manier opengebroken. Achter hun verbintenis ligt geen hiërarchische traditie, waar sommige mensen heel blij mee zijn."(66)
Over hoe vrouwen in allerlei specten van de cultuur worden 'uitgegumd' (in stambomen bijvoorbeeld, vooral als een vrouw bij het huwelijk de naam van de man kreeg).
"Ongeacht alle argumenten omtrent sluiers en boerka’s is het gewoon zo dat ze mensen letterlijk doen verdwijnen. Sluiers bestaan al sinds mensenheugenis. Meer dan drieduizend jaar geleden werden ze in Assyrië gebruikt om onderscheid te maken tussen twee soorten vrouwen: respectabele getrouwde vrouwen en weduwen die een sluier moesten dragen, en prostituees en slavinnen die dat niet mochten. De sluier was een soort privacymuur, ten teken dat een vrouw aan één man toebehoorde, een draagbare gevangenis. Ook met minder draagbare gevangenissen worden vrouwen opgesloten in huizen, in een omgeving van huishouden en zorg voor de kinderen, ver van het openbare leven, zonder te kunnen gaan en staan waar ze willen. In talloze samenlevingen moeten vrouwen binnenshuis blijven ter controle van hun erotische energie, noodzakelijk in een wereld van mannelijke afstamming opdat de vaders zeker weten wie hun zonen zijn en hun eigen stamboom kunnen laten groeien. In samenlevingen met vrouwelijke afstamming is zulke controle minder cruciaal." [mijn nadruk] (76)
"Het ligt voor de hand de verdwijningen in de Vuile Oorlog misdaden te noemen, maar hoe noemen we de eeuwenlange verdwijningen van vrouwen, uit de openbare ruimte, uit stambomen, uit de wet, uit het publieke debat, uit het leven?"(79)
"Het web weven zonder erin verstrikt te raken, de wereld creëren, je eigen leven creëren, je lot bepalen, naast de vaders ook de grootmoeders noemen, vlechtwerk tekenen in plaats van alleen maar rechte lijnen, een schepper én een schoonmaakster zijn, kunnen zingen zonder tot zwijgen te worden gebracht, de sluier afnemen en jezelf laten zien: dat zijn de banieren die ik aan mijn waslijn hang." [mijn nadruk] (85)
"‘De toekomst is donker, en dat is, denk ik, het beste wat de toekomst kan zijn.’ Een bijzondere gedachte, die stelt dat het onbekende niet begrijpelijk hoeft te worden gemaakt door valse voorspellingen of sombere politieke of ideologische verklaringen; een viering van het donker, met enige bereidheid tot onzekerheid, zoals blijkt uit het ‘denk ik’."(87)
"Ik meen weleens dat het nastreven van autoritaire kennis een taalprobleem is: de taal van boude uitspraken is makkelijker, minder belastend dan de taal van nuances en ambiguïteit en speculatie. Vooral die laatste beheerste Woolf als geen ander."(90)
"Voor mij geeft het reden tot hoop dat we vaak niet weten wat er zal gebeuren en dat het onwaarschijnlijke en het onvoorstelbare regelmatig ergens doorheen schemeren. Net zoals ik hoop put uit het feit dat de onofficiële wereldgeschiedenis laat zien dat toegewijde mensen en volksbewegingen de geschiedenis kunnen beïnvloeden en hebben beïnvloed (ook al blijft het onvoorspelbaar hoe en wanneer we mogelijk zullen winnen en hoelang we daarop moeten wachten)."(97)
"Op een winteravond in 1817, bijna een eeuw voordat Woolf in haar dagboek schreef over het donker, wandelde Keats al pratend met een paar vrienden naar huis, waarover hij later in een beroemde brief zei: ‘De ene na de andere gedachte kwam in me op en ineens begreep ik welke eigenschap de basis vormde voor een Succesvolle Man, met name in de Literatuur... Negatieve Vaardigheid, bedoel ik, waarbij een man zich kan overgeven aan onzekerheid, mysteries en twijfel, zonder fanatiek naar feiten en redenen te zoeken.’" [mijn nadruk] (98)
"Over straat lopen kan een vorm zijn van maatschappelijke betrokkenheid en zelfs van politieke actie, wanneer het groepsgewijs gebeurt, zoals bij opstanden, demonstraties of revoluties. Maar het kan ook een manier zijn om een staat van dromerigheid op te roepen, van subjectiviteit en verbeelding, een soort duet tussen enerzijds het snelle en de onderbrekingen van de wereld buiten en anderzijds de stroom van beelden en verlangens (en angsten) van binnen. Soms is nadenken een fysieke buitenactiviteit."(101)
"Hoe creatief werk ontstaat blijft onvoorspelbaar, zolang het maar ruimte krijgt om te zwerven en zich niet hoeft te houden aan schema’s en systemen. Het kan immers niet worden teruggebracht tot herbruikbare formules."(102)
[Ik begrijp het idee denk ik wel. Individuele creativiteit, ontdekking, inspiratie, diepe gedachten hebben komt vaker voort uit dat soort 'duisternis', de wereld buiten de logica. Ik vind ook dat wandelen geen doel moet hebben en dan verrassend veel gevoelens en gedachten oplevert. En we moeten inderdaad bereid zijn tot onzekerheid, ook in de wereld van wetenschappelijke verklaringen. Maar er is meer dan die individuele sensitiviteit. We hebben meestal ook met anderen te maken, mensen met wie we rekening moeten houden, mensen die we moeten overtuigen om iets wel of niet te doen. En dan is het zoeken 'naar feiten en redenen' ook superbelangrijk. Ik vind stuk van Solnit toch iets te dromerig als het gaat om het werken aan een humane samenleving. ]
"Cassandra, de mooie zus van Helena van Troje, was vervloekt met de gave de toekomst te kunnen voorspellen maar door iedereen te worden genegeerd. Haar familie dacht dat ze gek was en een leugenaar, waardoor ze volgens sommige versies werd opgesloten, voordat Agamemnon haar tot zijn seksslavin maakte, die uiteindelijk samen met hem bruut werd vermoord."(114)
"Generaties vrouwen hebben te horen gekregen dat ze lijden aan waanideeën, verward of manipulatief zijn, de boel opstoken, samenzweerderig zijn en van nature leugenachtig, en niet zelden al die dingen tegelijk: het zogenaamde Cassandrasyndroom.
Wat me onder andere interesseert is de felheid waarmee wordt geageerd en hoe vaak die omslaat in bijna precies die incoherentie of hysterie waarvan vrouwen steevast worden beschuldigd."(115)
Zie bijvoorbeeld de kritiek op Rachel Carson (van Silent Spring).
[Dit sluit dus goed aan bij het eerste hoofdstuk over 'manplaining' en het tweede hoofdstuk over de gewelddadigheid van mannen.]
"Stilte is als Dantes Hel omgeven met concentrische cirkels. Eerst zijn er de innerlijke remming, de zelftwijfel, de verdringing, de verwarring en de schaamte die het moeilijk of onmogelijk maken om te praten, in combinatie met de angst gestraft of buitengesloten te worden als je het wel doet."(120)
"Want met name wanneer vrouwen zich uiten over seksueel grensoverschrijdend gedrag komen hun recht en capaciteit om zich uit te spreken onder vuur te liggen. Dat gebeurt nu bijna automatisch en er zit zeker een patroon in, een patroon met een lange geschiedenis."(121)
[Mooi gezegd. Dat is wat geweld met je doet.]
"Toch wordt een vrouw die iets onaangenaams zegt over wangedrag van een man zelfs nu nog steevast neergezet als getikt, waanzinnig, een kwalijke stoker, een pathologische leugenaar, een zeur die niet tegen grapjes kan, of dat allemaal tegelijk."(127)
[Ik erken de trend en dat is erg, maar het probleem is natuurlijk dat dat soms ook zo is. Niet alleen bij vrouwen, bij iedereen. Het blote gegeven dat iemand iets beweert maakt die bewering nog niet waar. Als je mensen beschuldigt van iets zul je moeten aantonen dat die beschuldiging klopt. Solnit slaat hier een beetje door.]
"Eerder dit jaar had ik zelf een miniatuurvoorbeeld van die ervaring. Op de sociale media had ik een fragment geplaatst van een eerder gepubliceerd essay van mijn hand over de jaren zeventig in Californië. Vrijwel meteen werd ik aangevallen door een lezer die wilde reageren op twee alinea’s over wat me toen zelf was overkomen (versierd worden door volwassen hippiegasten, zelf nog maar net een tiener). Zowel zijn woede als zijn nergens op gebaseerde vertrouwen een oordeel te mogen vellen, was opvallend. Hij zei onder andere: ‘Je overdrijft gigantisch en levert niet meer ‘‘bewijs’’ dan een journalist van FOX news. Je ‘‘voelt’’ dat het waar is en dus zeg je dat het waar is. Nou, voor mij is het bullshit.’ Ik moet dus bewijs leveren, alsof dat zou kunnen. Ik ben hetzelfde als slechte mensen die feiten verdraaien. Ik ben subjectief terwijl ik denk objectief te zijn, ik voel, maar verwar dat met denken of weten. Altijd hetzelfde liedje en dezelfde woede." [mijn nadruk] (134)
[Maar als je geen 'bewijs kunt leveren', dan is iedereen overgeleverd aan wat jij beweert, aan een 'ik voel het zo'. Hoe kan wie dan ook dan weten of wat jij beweert waar is? 'Omdat ik het zeg?' Dat is autoritair. ]
"Maar met de Cassandra’s uit het echte leven kunnen we de vloek opheffen, door zelf te beslissen wie we geloven en waarom."(135)
[Hoe ziet ze dat voor zich? Iemand geloven betekent evenmin dat die iemand de waarheid spreekt. Waarheid is niet een individueel gevoel, waarheid is een sociaal fenomeen.]
"Het bloedbad draaide inderdaad om wapenbezit en verziekte ideeën van mannelijkheid en gerechtigdheid, evenals om ellende, clichés en actiefilms als voorbeeld om emotionele problemen op te lossen. Maar bovenal draaide het om vrouwenhaat."(139)
"Want door te zeggen dat niet alle mannen zo zijn, schuiven mannen de schuld van zich af, of leiden ze het gesprek af van de slachtoffers en de daders, ter bescherming van hun eigen veilige zone van mannelijke omstander. Een radeloze vrouw zei ooit: ‘Wat verwachten ze nou? Een koekje omdat ze geen vrouw hebben geslagen, verkracht of bedreigd?’ Vrouwen zijn altijd bang te worden verkracht of vermoord en soms is het belangrijker om het daarover te hebben dan over het comfort van de man. Of een zekere Jenny Chiu tweette: ‘Tuurlijk zijn #NotAllMen vrouwenhaters en verkrachters. Daar gaat het niet om. Waar het om gaat is dat #YesAllWomen altijd bang zijn voor wie dat wel zijn.’"(140)
"Zoals Astra Taylor in haar boek The People’s Platform schrijft, wordt de vrijheid van meningsuiting vaak gebruikt ter bescherming van uitingen van haat, wat op zichzelf weer een poging is anderen hun vrijheid van meningsuiting te ontnemen, door ze zo bang te maken dat ze hun mond wel houden."(142)
"Mannelijke woede vanwege onbevredigde emotionele of seksuele behoeften komt veel te veel voor, en hetzelfde geldt voor het idee dat je een vrouw kunt straffen of verkrachten als vergelding voor wat andere vrouwen wel of niet hebben gedaan."(150)
"We hebben de neiging geweld en machtsmisbruik te zien als zaken die je in welomlijnde categorieën kunt indelen: lastig worden gevallen, intimidatie, bedreiging, fysiek geweld, verkrachting, moord. Maar ik besef nu dat ik wilde zeggen: het is een hellend vlak. Daar moeten we naar kijken, in plaats van enkel de varianten van vrouwenhaat in categorieën in te delen en ze los van elkaar aan te pakken. Daardoor is het beeld gefragmenteerd geraakt en zien we alleen de losse delen, niet het geheel."(154)
"Wat niet meer teruggaat in de fles of de kruik, zijn ideeën. En revoluties bestaan, in de eerste plaats, uit ideeën. Je kunt zagen aan de poten van het zelfbeschikkingsrecht, zoals conservatieven in de meeste Amerikaanse staten hebben gedaan, maar niet een meerderheid van de vrouwen ervan overtuigen dat ze geen zeggenschap meer zouden moeten hebben over hun eigen lichaam. Feitelijke veranderingen volgen op die in hart en geest. En soms komen daarna de juridische, politieke, economisch en maatschappelijke veranderingen, hoewel niet altijd."(161)
"Homofobie is net als misogynie een plaag, alleen niet meer zo erg als in bijvoorbeeld de jaren zeventig. Het is geen makkelijke opgave manieren te vinden om vooruitgang te waarderen zonder daarbij te vervallen in zelfgenoegzaamheid. Er komt optimisme bij kijken, en motivatie, en we mogen het doel waar we naar streven niet uit het oog verliezen. Beweren dat alles goed is of dat het toch nooit beter zal worden, geeft de garantie dat we geen stap verder zullen komen. De strekking van beide houdingen is dat er geen weg voorwaarts bestaat, of dat, zo die er wel is, jij die niet kunt of hoeft te gaan. Maar je kunt het wel. Het is al eerder gedaan."(164)
"Ik geloof dat de toekomst van wat we misschien niet langer het feminisme zullen noemen ook diepgaander onderzoek naar de man zou moeten inhouden. Het feminisme wilde en wil verandering voor de hele mensheid; veel mannen sluiten zich aan bij die strijd, maar of mannen er voordeel van hebben en op welke manier de status quo ook mannen beschadigt, daarover zou veel meer nagedacht kunnen worden. Op dezelfde manier zou er onderzoek moeten komen naar de vraag waarom mannen zich bij uitstek bedienen van geweld, bedreiging en haat — het elitekorps van de vrijwillige politie — alsook naar de cultuur die dat alles aanmoedigt. Of misschien is dit onderzoek al begonnen."(174)
"Er is meer waarvan we verlost moeten worden: als het even zou kunnen van een economische systeem dat concurrentie, hardvochtigheid, kortetermijndenken en rauw individualisme beloont, een systeem dat vrolijk de vernietiging van ons milieu en onbeperkte consumptie in de hand werkt — oftewel het bestel dat we kapitalisme noemen. Het kapitalisme belichaamt het ergste machogedrag en vernietigt het beste wat we op aarde hebben. Vooral mannen voelen zich erin thuis, maar we hebben er geen van allen iets aan. We zouden een voorbeeld kunnen nemen aan maatschappelijke bewegingen zoals de Zapatista-revolutie in Mexico, die een brede ideologie voorstaat met feministische, groene, economische en inheemse elementen. Dit kan ook de toekomst van het feminisme zijn: dat het niet meer uitsluitend feministisch is. Of het heden van het feminisme: de Zapatista’s kwamen op in 1994 en zijn nog steeds springlevend, net als de talloze andere projecten die een andere oriëntatie voorstaan op wie we zijn, wat we willen en hoe we op een andere manier zouden kunnen leven." [mijn nadruk] (179)