Margaret Mead Japan China Religie en seks Moral panics Seks en robots De seksuele ontwikkeling van jongeren Seksualisering Leeftijdverschillen Geweld en misbruik Consent Sexting Sex trafficking Prostitutie PornografieZwarte tekst is tekst die de inhoud van een boek verkort en zo feitelijk mogelijk samenvat.
Blauwe tekst in een citaatkader geeft letterlijke citaten uit een boek weer.
Donkerrode tekst tussen teksthaken geeft mijn commentaar weer.
Vet zwart: Boek helemaal gelezen en samengevat.
Vet notitierood: Boek deels gelezen of aan het lezen.
Vet oranje: Boek ooit gelezen en samengevat op papier, maar niet gedigitaliseerd.
Vet lichtgroen: Boek ooit gelezen, maar geen papieren of digitale samenvatting.
Het is boeiend om waarden en normen te ontdekken in wat mensen doen en zeggen en maken. Het is een bepaalde manier van kijken. Ik denk niet dat je er filosofie voor gestudeerd hoeft te hebben, maar het kan wel helpen.
Waarden verwijzen naar wat mensen belangrijk en wenselijk en goed vinden (of niet), zo simpel is het eigenlijk. Het enige dat je dus hoeft te doen is: je afvragen of iemand in zijn of haar uitingen op een bepaalde manier uitdrukt dat hij of zij iets wenselijk of juist onwenselijk, belangrijk of juist niet belangrijk vindt. Soms is dat erg duidelijk aan het taalgebruik - iemand zegt dat hij iets geweldig, goed, mooi, leuk, vreselijk, etc. vindt. Maar non-verbale uitingen zijn vaak ook al erg duidelijk - als iemand bijvoorbeeld boos is vindt die persoon iets ongewenst en slecht en afkeurenswaardig.
Ik zelf vind met name impliciete waarden - waarden die vooral op de achtergrond doorwerken in wat mensen zeggen, doen, en maken - ontzettend boeiend.
Een paar voorbeelden. Dat er vooral in grote steden auto's in allerlei vormen en kleuren tegen de stoepranden geparkeerd staan kunnen we simpelweg waarnemen. Dat er allerlei competities bestaan - van missverkiezingen tot talentenjachten tot sportwedstrijden - weten we met zekerheid. Dat zijn de feiten.
Maar waarom willen mensen eigenlijk auto rijden en kiezen ze niet voor het openbaar vervoer? En waarom kiezen ze - als ze auto willen rijden - voor bepaalde modellen en niet voor andere? En waarom parkeren sommige mensen hun auto op plekken waar duidelijk aangegeven staat dat dat niet mag? En waarom zijn het vooral mannen die zich niets aantrekken van die verbodsborden en gele trottoirbanden? Waarom bestaan er schoonheidswedstrijden en waarom zijn die er vooral voor vrouwen? Waarom willen mensen die aan talentenjachten meedoen de beste zijn en zijn ze meestal enorm teleurgesteld als ze niet winnen? Waarom is nummer één zijn het enige dat telt?
Als je jezelf dat soort vragen stelt kom je op beschrijvingen van keuzes en beslissingen en daarmee van wat mensen aan waarden en normen hebben. En natuurlijk kun je je vervolgens ook afvragen wat je daar nu eigenlijk van vindt, hoe jij zelf die waarden en normen van andere mensen waardeert op basis van jouw eigen waarden en normen. Het is best leerzaam om die ontdekkingstoch te maken. Van de andere kant kunnen dat soort normatieve analyses bijzonder confronterend zijn en je onzeker maken.
Het aantal onderwerpen waarop je die normatieve analyses los kunt laten is legio. Ook in de afdelingen Mens en samenleving en Techniek speelt dat op allerlei manieren een rol.
In deze afdeling Waarden in de praktijk beperk ik me tot vier hoofdthema's die ook nog eens erg samenhangen. Ik lees er veel over omdat in deze thema's allerlei vanzelfsprekende waarden en normen een rol spelen waarover mensen niet eens willen nadenken, waarden en normen dus waarover je niet mag praten, die taboe zijn. Met allerlei sociale vooroordelen en nog meer ellende tot gevolg.
Waarden en normen die met uiterlijke schoonheid en aantrekkelijkheid te maken hebben, kunnen we daar iets zinnigs over zeggen? Ja, want dat is niet alleen maar een kwestie van smaak. Er zit iets objectiefs aan uiterlijke schoonheid. Waarom worden sommige mensen mooier en aantrekkelijker gevonden dan andere? Waarom zijn ze mooier en aantrekkelijker? Verklaringen van wetenschappelijk onderzoekers deugen vaak van geen kanten omdat ze hun eigen vooroordelen niet kennen. En vooroordelen hebben alles te maken met de waarden en normen die je hebt.
Ook de relaties die mensen met andere mensen hebben hangen aan elkaar van waarden en normen. Waarom willen we zo graag bij iemand horen? Waarom zijn exclusieve relaties zo vanzelfsprekend terwijl je met een blik op het aantal scheidingen en een andere blik op het aantal eenzame alleenstaanden gemakkelijk zou kunnen verdedigen dat ze onpraktisch en inefficiënt zijn? Waarom leven we niet in groepen en groeien kinderen niet op in groepen? Waarom moeten er - sociaal gezien - papa's en mama's zijn?
Als er één onderwerp is waar waarden en normen een - vaak zeer bedenkelijke - rol spelen dan is het wel seksualiteit. Waarom kunnen mensen seks niet simpel zien? Soms is seks er om je voort te planten, maar meestal niet, meestal hebben we seks om ons lekker te voelen, om van ons eigen lichaam te genieten, om van een ander lichaam te genieten, om een ander van zijn of haar lichaam te laten genieten. Waarom mogen mensen niet gewoon genieten van seks? Het aantal geboden en verboden rondom seks is altijd gigantisch geweest en als mensen zich niet aan die geboden en verboden hielden volgden de meest drastische maatregelen. Op die manier wordt seks dus juist mateloos belangrijk gemaakt, terwijl dat tegelijkertijd ontkend wordt. Naaktheid en seksualiteit worden op die manier onzichtbaar en onbespreekbaar met als gevolg dat er allerlei stiekeme en illegale toestanden kunnen ontstaan.
Alles hangt met elkaar samen. De zojuist genoemde thema's komen ook weer te voorschijn in hoe mannen en vrouwen zich al of niet horen te gedragen:
De meeste mensen hebben weinig inzicht in al die waarden en normen die het gedrag van mannen en vrouwen bepalen. En dat leidt tot allerlei problemen die vermeden hadden kunnen worden als mensen zich wat bewuster waren van die normatieve kant van mannen- en vrouwengedrag.