Samenvatting

De omschrijving van instrumentele seks:

"... een studie uitgevoerd naar aard, omvang en risico’s van instrumentele vormen van tienerseks. Bij deze vormen van seksueel gedrag lijken niet relatievorming en intimiteit de primaire motivatie te zijn, maar lustbeleving of materieel gewin. Seksueel gedrag dat hieronder kan vallen is seks met een onbekende, seks in ruil voor geld of iets anders, deelname aan seksfeesten of seks op Internet." [mijn nadruk]

"Losse seksuele contacten komen regelmatig voor onder jongeren. Bijna één op de vijf seksueel actieve Nederlandse jongeren had geen relatie met de laatste persoon waarmee men geslachtsgemeenschap had. Ook seks op Internet is niet uitzonderlijk: ongeveer één op de tien jongens en één op de twintig meisjes zegt hier in een half jaar ervaring mee te hebben. Wat ze dan precies hebben gedaan is onbekend, het gaat hier om al het gedrag dat door jongeren zelf als zodanig wordt benoemd. Seks in ruil voor geld of een andere beloning en seks op seksfeesten, lijkt binnen de totale populatie jongeren bij een zeer kleine minderheid voor te komen, hoewel we met betrekking tot seksfeesten niet over Nederlandse cijfers beschikken."

"Mogelijk zijn niet zozeer etniciteit en opleidingsniveau bepalende factoren, maar eerder sociaal economische status en (hiermee samenhangend) een problematische gezinsachtergrond.
Een warm gezinsklimaat (waarin ouders affectie tonen, helpen als het nodig is en veel van hun kinderen afweten), lijkt namelijk samen te hangen met minder ervaring met verschillende vormen van instrumentele seks. In de secundaire analyses werden negatieve samenhangen gevonden tussen een dergelijke gezinsachtergrond en betaalde seks, Internetseks en seks met losse partners. Ook in de literatuur werden verschillende aanwijzingen gevonden dat een problematische gezinssituatie de kans op ervaringen met instrumentele seks vergroot. De veldexperts bevestigden dit verband vanuit de eigen praktijkervaring." [mijn nadruk]

"Wat we wel weten, is dat de meeste jongeren een voorkeur hebben voor seks binnen een relatie. Ook weten we dat er jongeren zijn die orale seks geen ‘seks’ noemen, die seks tegen betaling geen ‘prostitutie’ noemen en die aandringen om seks te krijgen geen ‘seksueel geweld’ noemen. Dit wordt ook erkend door de veldexperts. Waar voor welke groepen de grens ligt tussen vrijwilligheid en onvrijwilligheid is onbekend. Opvattingen op dit gebied lijken sterk uiteen te lopen en ook verschillend te zijn voor jongens en meisjes."

"Door veldexperts worden duidelijk verschuivingen waargenomen. Jongeren lijken op veel jongere leeftijd bezig te zijn met seks, ze gaan verder in seksuele contacten (vroeger zoenden meisjes om aandacht te krijgen, tegenwoordig pijpen ze) en de plek waar over seks gepraat wordt of waar geëxperimenteerd wordt is veranderd (vroeger het fietsenhok, tegenwoordig het Internet)." [mijn nadruk]

"De verschuivingen zijn echter niet groot: in 1995 was de leeftijd waarop de helft van de jongeren ervaring had met geslachtsgemeenschap 17,7, in 2005 was dat 17,3. De toename van het percentage jongeren met seksuele ervaring is ook vooral terug te vinden in de oudere groep tieners (vanaf 15 jaar) en minder onder jongeren van 12 tot 14 jaar." [mijn nadruk]

"Harde bewijzen voor een samenhang tussen ervaring met instrumentele vormen van seks of de beleving hiervan en ervaringen met seksueel geweld zijn er niet, maar er bestaan wel verschillende aanwijzingen die een verband doen vermoeden."

[Ja, want dat willen we zo graag. Het moet wel acting-out zijn, nietwaar. Stel je voor dat jongeren dit echt zelf willen zonder dat ze problematische achtergronden hebben, dan zijn de rapen gaar ... Hoe normatief zijn de conclusies die hier gepresenteerd worden met andere woorden?]

"Vooral meisjes zijn meer seksueel gepreoccupeerd en minder tevreden met het eigen uiterlijk, naarmate ze vaker naar geseksualiseerde beelden in de media kijken."

"Allereerst is, zoals eerder gezegd, niet duidelijk in hoeverre instrumentele seks schadelijk of onvrijwillig is en daarmee ook niet in hoeverre preventie noodzakelijk is. Wanneer preventie wenselijk zou zijn, kunnen ouders hierbij een rol spelen. Zij kunnen dit doen door te proberen op de hoogte te zijn van het doen en laten van hun kinderen, door affectie te tonen en er te zijn wanneer dit nodig is. Ook kunnen ze aan media-opvoeding doen: samen met de kinderen naar televisie kijken, bespreken wat ze zien en eventueel beperkingen opleggen met betrekking tot programma’s die in hun ogen ongeschikt zijn."

(1) 1. Inleiding

"Vanuit de samenleving en politiek worden zorgen geuit met betrekking tot deze eventuele verschuiving in seksualiteitsbeleving. Vooral wordt gevreesd dat een grotere mate van permissiviteit in seksueel gedrag en seksuele opvattingen gerelateerd is aan seksuele dwang en seksueel misbruik van minderjarigen. Het is de vraag of dit zo is, maar er zijn wel verschillende aanwijzingen voor het mogelijk problematische karakter van de ‘lossere’ vormen van seks. Bij losse contacten is de interactiecompetentie lager: het wordt moeilijker gevonden te praten met de partner, aan te geven wat men wel en niet wil of controle te houden en men voelt zich onzekerder (De Graaf et al., 2005). Ook zou het zo kunnen zijn dat jongeren makkelijker over de grenzen van een partner heen gaan, wanneer ze de ander niet goed kennen en/of weinig voor de ander voelen. Daarnaast is het zorgelijk dat meisjes die seks gebruiken als ruilmiddel, kennelijk vinden dat seks iets is wat jongens willen (en zij niet) en waar dus iets tegenover zou moeten staan. Tenslotte kleven aan seks op of via het Internet heel specifieke gevaren. Iemand kan bijvoorbeeld tijdens het strippen of masturberen opgenomen worden met de webcam, waarna de beelden worden gebruikt als pressiemiddel of via Internet worden verspreid." [mijn nadruk] (1)

(5) 2. Literatuurstudie

"Losse contacten, bijvoorbeeld one-night-stands of andere contacten met personen waar men geen intieme relatie mee heeft, komen veelvuldig voor. Voor 18% van de Nederlandse jongeren van 12 tot 25 jaar met ervaring met geslachtsgemeenschap, was de laatste sekspartner iemand waar men geen relatie mee had en/of een eenmalig sekscontact. Elf procent kende de laatste sekspartner maximaal een week voordat ze voor het eerst geslachtsgemeenschap met elkaar hadden (De Graaf et al., 2005)." [mijn nadruk] (6)

"Ook seks op of via Internet komt redelijk vaak voor: één op de tien Nederlandse jongens en één op de twintig Nederlandse meisjes heeft dit binnen een periode van een half jaar wel eens gedaan." [mijn nadruk] (6)

"In Nederlandse en Scandinavische populatiestudies wordt gevonden dat rond de 2% van de jongens en 1% van de meisjes wel eens betaald is voor seks (De Graaf et al., 2005; Pedersen & Hegma, 2003; Svedin & Priebe, 2007). In een Amerikaanse studie onder middelbare scholieren werden iets hogere – maar nog steeds lage - percentages gevonden: 4,8% van de jongens en 2,3% van de meisjes uit deze studie had ooit geld of drugs gekregen voor seks (Edwards, Iritani & Hallfors, 2006). Van wie deze jongeren geld krijgen – bijvoorbeeld of het leeftijdgenoten of volwassenen zijn en of het om homo- of heteroseksuele contacten gaat – is in al deze studies niet bekend." [mijn nadruk] (7)

[Wonderlijk, die waarderingen van cijfers. 1% van hoeveel mensen? Van een miljoen zijn dat er 10.000, dat zijn er toch heel wat zou ik zeggen.]

"Er is vanuit de literatuur bijzonder weinig bekend over de beleving van instrumentele vormen van seks. De meeste jongeren lijken nog steeds wel een voorkeur te hebben voor seks binnen de context van een intieme relatie. (...)
Dit beantwoordt echter nog niet de vraag of seksuele ervaringen buiten de context van een vaste relatie niet soms, of voor bepaalde groepen, ook leuk kunnen zijn. Vooralsnog kunnen we hier geen antwoord op geven.
Wat we wel weten, is dat bijvoorbeeld orale seks, het ontvangen van geld of een andere beloning voor seks, of het blijven aandringen om seks te krijgen, niet door alle jongeren even ‘zwaar’ wordt opgevat. Zo vindt bijna een kwart van een representatieve groep Amerikaanse 13- tot 16-jarigen dat orale seks geen seks is ..." [mijn nadruk] (8)

"Waar voor jongeren de grens ligt tussen vrijwillige en onvrijwillige contacten is niet duidelijk."(8)

[Nee, maar gezien de rollenpatronen in veel subculturen zullen het vooral jongens zijn die dwang uitoefenen en meisjes die er bij willen horen en dan maar toegeven. Ik vraag me af of zo'n insteek van rollenpatronen ook in deze studie te vinden is.
En daarom zit ik me ook af te vragen of dit aspect bijvoorbeeld in de vijftiger jaren zo veel anders was. Van de andere kant: toen werden meisjes als het ware in hun weigering gesteund door de samenleving (nadruk op maagdelijkheid / het huwelijk) en door hun angst om zwanger te worden (nu allemaal te regelen). ]

Over de risico's. Over de samenhang met seksueel geweld.

"Een mogelijk risico van ervaringen met instrumentele seks en seksueel geweld, kan zijn dat dit gedrag een negatieve reputatie tot gevolg heeft. Voor meisjes geldt dit sterker dan voor jongens, vanwege de nog steeds bestaande dubbele moraal dat seksueel actieve meisjes eerder als ‘slet’ worden gezien dan seksueel actieve jongens. De invloed van een dergelijke reputatie op seksueel gedrag en seksuele verwachtingen is uitgebreid beschreven (Holland, Ramazanoglu, Sharpe & Thomson, 1996). Een dergelijke reputatie kan verwachtingen opwekken, die er vervolgens weer toe kunnen leiden dat anderen druk of dwang gaan uitoefenen. Anderen kunnen dan soms moeilijk begrijpen of accepteren dat men iets wat men eerder heeft gedaan, niet (nogmaals) wil doen op een ander moment, in een andere context of met een andere partner. Door dit mechanisme kan het wellicht moeilijk zijn om met bepaald seksueel gedrag te stoppen." [mijn nadruk] (11)

[Dat is dus die kwestie van stereotype rollenpatronen en van de dubbele moraal.]

"Het is evident dat de huidige media sterk geseksualiseerd zijn. Inhoudsanalyses laten bijvoorbeeld zien dat 44 tot 81% van de muziekclips seksuele beelden bevat (APA, 2007). De inhoud van deze seksuele beelden doet een samenhang met instrumentele vormen van seks vermoeden: seksuele handelingen vinden vaak plaats tussen personen die geen relatie met elkaar hebben en worden vaak bedreven vanuit lustgevoelens, niet vanuit liefdesgevoelens (Nikken, 2002).
Verbanden tussen geseksualiseerde media en seksueel gedrag en seksuele beleving zijn echter niet eenduidig." [mijn nadruk] (12)

"Jongens en meisjes die bijvoorbeeld aangeven dat ze zich in hun seksuele gedachten laten inspireren door televisie, hebben meer stereotype opvattingen over mannelijke seksualiteit."(12)

"De American Psychological Association (APA) legt op basis van uitgebreid literatuuronderzoek een verband tussen de geseksualiseerde media enerzijds en preoccupatie met en ontevredenheid over het eigen uiterlijk anderzijds bij meisjes. Dit zou meisjes vervolgens kunnen belemmeren in het realiseren of zelfs maar erkennen van de eigen seksuele wensen (APA, 2007).(13)

[Er is iets mis met het wetenschappelijk onderzoek op dit vlak. Natúúrlijk hebben al die media en hun beeldvorming invloed op de stereotypering van mannen en vrouwenrollen bij jongeren. Ik snap niet dat onderzoek dat niet aangetoond zou hebben, terwijl het zo evident is. Als aan te tonen is dat de media maken dat meisjes zo op hun uiterlijk gericht zijn, waarom dan niet dat ze maken dat jongens zich zus en meisjes zich zo horen te gedragen?]

(15) 3. Meningen van veldexperts

"In de hulpverlening wordt ervaren dat zwakbegaafde meisjes, meisjes uit multiprobleem gezinnen en meisjes met psychiatrische problematiek extra risico lopen. Deze meisjes zijn moeilijk te veranderen, omdat ze weinig inzicht hebben in het eigen gedrag. Deze meisjes zijn moeilijk te veranderen, omdat ze weinig inzicht hebben in het eigen gedrag. Ook uit een expertmeeting naar aanleiding van de quickscan in Amsterdam Zuidoost komt naar voren dat de meeste tieners die aan ruilseks doen afkomstig zijn uit eenoudergezinnen of gezinnen waarin sprake is van meervoudige problematiek (Van Dijk, 2006)."(15)

"Daarnaast signaleren de experts dat sommige jongeren bepaalde vormen van instrumentele seks en seksueel geweld anders definiëren dan dat zij zelf zouden doen. Pijpen en aftrekken worden bijvoorbeeld vaak niet gezien als ‘seks met iemand hebben’. Ook definiëren sommige jongeren seks in ruil voor diensten of goederen soms niet als prostitutie, zo is gebleken tijdens onderzoek onder tieners in Amsterdam Zuidoost. Jongeren die aan ruilseks doen herkennen zich niet in het standaard beeld van de prostitutie. Ook bij Pretty Woman komt men meiden tegen die het ‘normaal’ vinden dat zij seks hebben in ruil voor een avond in een luxe omgeving.
Ook in situaties van seksueel geweld is de grens tussen vrijwillig en onvrijwillig diffuus. Vooral als van een meisje bekend is dat ze aandacht wil of ‘makkelijk’ bepaalde seksuele handelingen verricht, wordt door jongens vaak gezegd dat ze de seks zelf ook wilde. Meisjes beseffen vaak ten tijde van het delict ook niet goed waar hun grenzen liggen en beoordelen dan bijvoorbeeld seks met meerdere jongens achteraf als ‘niet in de haak’. Ook dan wordt dit door veel meisjes nog niet als ‘seksueel geweld’ benoemd, maar als ‘een wat minder leuke ervaring’." [mijn nadruk] (16)

[Die definiëring is een bijzonder normatieve kwestie, zo blijkt. Als je iets geen seksueel gedrag noemt gelden de waarden en normen voor seks daar dus niet voor. En wat betreft dat 'niet in de haak': onder invloed van wie? waarom vinden ze het dan niet in de haak?]

"Alle experts zijn het er over eens dat het huidige seksuele gedrag en de beleving hiervan onder jongeren veranderd zijn ten opzichte van 10 jaar geleden. Jongeren zijn nu al veel eerder met seks bezig. Meiden lijken verder te gaan in wat zij op seksueel gebied voor aandacht doen: terwijl het vroeger bij zoenen bleef is aftrekken of pijpen nu ‘normaal’ geworden. Losse seksuele contacten tussen jongeren lijken in het uitgaansleven vaker voor te komen. De manier van dansen heeft (vooral bij meisjes) veel meer een seksuele lading. Ook signaleert men meer lesbische seksualiteit (vooral meiden die zeggen dat ze het ‘gehad’ hebben met jongens) en trioseks, hetgeen erop duidt dat er meer geëxperimenteerd wordt. Tenslotte is het Internetgebruik onder jongeren sterk toegenomen ..." [mijn nadruk] (16)

"Hoe groot de groep jongeren is die vanwege hun seksueel gedrag risico’s loopt is niet bekend, maar het feit dat jongeren op jongere leeftijd dan vroeger met seks experimenteren baart de veldexperts zorgen. Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat er tijdens de seksuele revolutie van de jaren ’60 en ’70 ook al verschuivingen waren in de seksuele moraal waar men zich zorgen over maakte, maar dat het toen om 16- tot 20-jarigen ging. Dat de veranderende moraal nu 11- tot 14-jarigen betreft, vindt men de situatie een stuk zorgelijker maken." [mijn nadruk] (16)

[Ik wil graag weten waarom. Wat voor beeld van die leeftijdsgroep en dan met name meisjes bestaat er bij die experts? En is dat beeld gebaseerd op feiten of op eigen normatieve opvattingen?]

"Algemeen wordt onderschreven dat we in een mediacultuur leven, waarin je altijd en overal geconfronteerd wordt met beelden, ook met beelden van (stereotype) mannelijkheid en vrouwelijkheid en seksualiteit. De meningen over de invloed van de media op het gedrag van jongeren zijn verdeeld. Sommige experts vinden de invloed van de media ontegenzeggelijk groot. Zij menen dat jongeren het gedrag uit videoclips kopiëren en dit normaal gaan vinden. Zo kopiëren meisjes bijvoorbeeld de manier van dansen in videoclips, die als seksueel uitdagend wordt ervaren door jongens." [mijn nadruk] (17)

Over beleid, interventies en onderzoek.

"Tenslotte bestaat er behoefte aan meer kennis op een aantal deelgebieden. Er is vooral behoefte aan onderzoek naar de achtergronden van het seksueel gedrag van jongeren, naar hun beleving van seksualiteit en seksuele grenzen, de invloed van de peergroup en de mediacultuur, naar risico- en beschermende factoren, en naar de positieve en negatieve lange termijn effecten van instrumentele seks. Experimenteel of prospectief onderzoek naar de invloed van media op seksueel gedrag van jongeren wordt als noodzakelijk gezien om een wetenschappelijke bijdrage aan de discussie over de invloed van de media op seksueel gedrag te kunnen leveren." [mijn nadruk] (18-19)

[Hoeveel onderzoek wordt er eigenlijk al gedaan naar die deelgebieden en naar andere?]

(21) 4. Secundaire analyses ‘seks onder je 25ste’

Het betreft het onderzoek van 2005:

"een representatief onderzoek uitgevoerd onder 4821 jongeren van 12 tot 25 jaar."(21)

Tabel 4.1 (klik!)

Tabel 4.2 (klik!)

[Let op de absolute aantallen die 'seks' hadden, ook in de leeftijd van 12-14 komt seks dus voor.]

"Hoog opgeleide meisjes zeggen, vergeleken met hun laagopgeleide seksegenoten, vaker dat ze geen relatie hadden met of niet verliefd waren op de laatste partner."(23)

"Afkomstig zijn uit een ‘warm’ gezin, waarin ouders affectie tonen, steun bieden wanneer dit nodig is en weten waar hun kinderen zijn en wat ze doen, blijkt een ‘beschermende’ factor te zijn als het gaat om ervaringen met betaalde seks, cyberseks en losse seks."(25)

[Dat woord 'beschermende' staat tussen aanhalingstekens om te laten zien dat de auteurs zich het normatieve van de term realiseren, neem ik aan? Je zou ook kunnen zeggen dat kinderen uit die gezinnen stomweg conservatiever zijn, hangen aan zekerheden, aan de bekende gedragswijzen.]

(29) 5. Conclusie en aanbevelingen voor verder onderzoek

[Zie de samenvatting. Beide onderdelen zijn vrijwel gelijk.]

(37) Bijlage 1. Samenvattingen van publicaties

"Voorstellingen van seksualiteit die de jongerenbladen in 1987 gebruikten verschillen hemelsbreed van de manier waarop seksualiteit 10 jaar later voorgesteld wordt.
In 1987 werd het beeld van seksualiteit gekenmerkt door een romantische sfeer, de liefdesgevoelens van meisjes staan centraal, meisjes worden meestal als passief voorgesteld, en seks als uiting van liefde.
In de tijdschriften uit 1992 is dit ook nog terug te vinden, maar er zijn zeker al verschillen waarneembaar: seksuele handelingen worden nu explicieter beschreven en jongens en meisjes hebben meer gelijkwaardige rollen binnen een vrijpartij.
In 1997 is de ‘romantiek’ bijna geheel uit de bladen verdwenen. In jongensbladen overheerst machotaal, meisjes worden voornamelijk aangesproken op hun uiterlijk (wel of niet goedgekeurd), rol van vrouw wordt beperkt tot bereidheid tot seks. In meidenbladen wordt vooral nadruk gelegd op de verschillen tussen jongens en meisjes (wetenswaardigheden): alsof jongens een ‘vreemd soort mens’ zijn. Jongens worden vooral humoristisch-negatief neergezet en zeker niet als romantische helden zoals tien jaar eerder. Er is niet meer sprake van stereotiepe seksuele rolverdelingen bij jongens en meiden (in zowel jongens- als meidenbladen). Meiden uiten zich vaker op een ‘jongensachtige’ manier (bv assertiever aangeven van wensen) en jongens vaker op een ‘meisjesachtige’ manier. In de bladen ligt in 1997 vooral de nadruk op het beleven van plezier aan seks."(45)

Dijk, Z. van (2006b). Het kleine tafelgesprek: Rapportage van conferentie gehouden op 11 september 2006:

"Er wordt verslag gedaan van 41 casussen. Op één casus na betreft het allemaal meisjes. De meeste tieners hadden hun schoolopleiding afgebroken; VMBO kwam het meeste voor. Het merendeel was 13 tot 16 jaar toen ze met seks voor beloningen of betaling begonnen. De meeste tieners komen uit probleemgezinnen, waarbij vaak sprake is van meervoudige problematiek, gescheiden ouders of eenoudergezinnen."(47)

Risicofactoren:

"-Het onvermogen van ouders en instituties op het bespreken van het gedrag van en optreden bij kinderen die naar algemeen maatschappelijke opvatting te vroeg (12 tot 14 jaar) op een volwassen manier seksueel actief zijn. De bespreekbaarheid van dit gedrag gaat veelal niet verder dan anticonceptie te verstrekken ter voorkoming van zwangerschap en soa; -Het taboe dat rust op het bespreken van seks in alle verschijningsvormen verhindert dat kinderen gealarmeerd zijn wanneer zich een seksueel onbetamelijke situatie voordoet;" [mijn nadruk] (49)

[De term 'probleemgezin' is erg normatief geladen vind ik: kinderen met gescheiden ouders, eenoudergezinnen, alles wat afwijkt van de standaard relatie ('exclusief getrouwd met kinderen') lijkt een probleem te zijn met zo'n formulering.
En wat betreft het tweede citaat: Is die 'algemeen maatschappelijke opvatting' ergens expliciet geformuleerd zodat duidelijk is wat 'onbetamelijk' is en wat niet?]

Nog meer samenvattingen en analyses.

[Niet alle besproken literatuur is verder interessant voor me.]