Margaret Mead Japan China Religie en seks Moral panics Seks en robots De seksuele ontwikkeling van jongeren Seksualisering Leeftijdverschillen Geweld en misbruik Consent Sexting Sex trafficking Prostitutie PornografieIncididunt nisi non nisi incididunt velit cillum magna commodo proident officia enim.
Marianne CENSE[Wat een afschuwelijke titel - de zakelijke subtitel lijkt me toch voldoende.]
Dit rapport is gebaseerd op het onderzoek Seks onder je 25ste van 2017 waarvan een van de meest opvallende conclusies is dat jongeren later met seks starten dan vijf jaar ervoor. Ook internationaal ziet men die trend.
"Tegelijkertijd roept de verschuiving veel vragen op, ook om een duiding te kunnen geven wat dit betekent voor de seksuele ontwikkeling van jongeren. Het positieve aan de verschuiving is in elk geval dat het aantal jongeren dat op erg jonge leeftijd (13-14) al aan seks begint ook is afgenomen. Dat is positief, omdat zij vaker seksuele dwang ervaren bij hun seksuele start en minder sociaal weerbaar zijn (omdat de sociale vaardigheden van jongeren toenemen met hun leeftijd). Maar wat betekent deze verschuiving voor de andere jongeren? Tonen deze cijfers ons de weerbaarheid van Nederlandse jongeren anno 2018 of een gebrek aan sociale ruimte om te experimenteren? "(3)
[Dit herhaalt ongeveer wat het rapport zegt, maar in normatiever bewoordingen: 'het aantal jongeren dat op erg jonge leeftijd (13-14)'. Neutraal zou zijn: 'het aantal jongeren dat in de leeftijdscategorie 13-14 jaar ...'. Je voelt het stiekeme veroordelende waardeoordeel over seks op die leeftijd: dat hoort toch niet, maar goed dat dat steeds minder voorkomt. De redenen die zij geeft komen ook niet helemaal overeen met De Graaf (2017). Dat tieners van die leeftijd 'vaker dwang ervaren' zegt me niets omdat de gehanteerde begrippen op dat punt totaal onhelder blijven (zoals ik in de samenvatting van De Graaf (2017) heb geprobeerd uit te leggen) en omdat ik die zelfbeschrijvingen wantrouw. Dat tieners van die leeftijd minder weerbaar zijn is denkbaar, maar maak daar dan werk van en maak je daar niet van af met 'omdat de sociale vaardigheden toenemen met de leeftijd' alsof dat een soort wetmatigheid is waarop je geen invloed kunt uitoefenen. De Graaf (2017) heeft het daar dan ook niet over. Die wetmatigheid is er ook niet, sociale weerbaarheid is zeer divers en per persoon verschillend. Hogere leeftijd garandeert op dat punt niet zoveel zoals we dagelijks bij bepaalde politici kunnen waarnemen.]
Welke redenen worden zoal gegeven voor die trend (als dat het al is)? De beschikbaarheid van porno die onzeker maakt? De ideaalbeelden die onzeker maken? De sociale media die afleiden en tijd kosten? De toenemende preutsheid? Informatieovervloed waardoor nieuwsgierigheid verdwijnt? Hooggespannen verwachtingen van ouders en angst voor fouten en imperfectie? Op basis daarvan komt Cense tot acht hypothesen die ze wil gaan toetsen:
[Ze noemt wat mensen waaronder sekuologe Eveline Stallaart die zij slordig als 'Stallaard' neerzet. ]
"1. Jongeren zijn conservatiever geworden. Seks hoort thuis in een stabiele relatie, en doe je niet zomaar. De eerste keer seks moet dan ook met iemand zijn die heel speciaal voor je is.
2. Jongeren zien al zoveel online (porno, sexting), dat de eerste nieuwsgierigheid voorbij is. Bovendien, flirten kun je gemakkelijker doen als je iemand niet hoeft aan te spreken. Dus de online wereld heeft de fysieke wereld vervangen op dit vlak.
3. Jongeren worden onzeker van de beelden die ze zien via (sociale) media van zeer mooie vrouwen en mannen, of van de beelden van seks in porno.
4. De maatschappij (ouders, media, school) benadrukt verantwoordelijkheid voor je eigen leven en presteren om er een succes van te maken. Dit maakt dat jongeren serieus bezig zijn met hun toekomst en geen fouten willen maken. Alles moet meteen goed gaan. Ook relaties en seks.
5. Jongeren blijven langer jong tegenwoordig. Ze blijven langer thuis wonen, en dat maakt ook dat je minder snel iemand bij je laat slapen.
6. De verhoging van de alcoholgrens naar 18 jaar maakt het uitgaansleven voor jongeren onder de 18 minder interessant. Je komt clubs niet in, en je mag geen alcohol bestellen in cafés. Hierdoor gaan jongeren minder uit. En dat is bij uitstek de plek om te versieren en je eerste seksuele ervaringen op te doen.
7. Alles kan tegenwoordig. Je kunt porno kijken, je kunt condooms kopen bij de drogist. Seks is zo gemakkelijk, zo weinig verboden, dat het niet interessant meer is.
8. Er komen steeds meer mensen met een niet-westerse achtergrond in Nederland. Zij dragen de norm uit dat jongeren niet te vroeg met seks moeten beginnen, maar moeten wachten tot na het huwelijk." [nadruk van de auteur] (5)
[Waar komen die acht hypothesen vandaan? Het lijkt wel alsof ze achteraf - na de interviews - geschreven zijn. En waarom acht? En hoe precies worden ze getoetst? Waarom blijkt dat ze geen van alle aan de kant geschoven worden?]
[De auteur begint hierna het woord 'seksuele scripts' te gebruiken. Dat zijn gewoon waarden en normen die mensen er op na houden voor seksueel gedrag. Waarom zo'n term? Klinkt dat wetenschappelijker?]
"Het theoretisch kader voor dit onderzoek wordt gevormd door de theorie van seksuele scripts (Simon & Gagnon 1984, 1986; Wiederman, 2005). Deze theorie werkt op drie niveaus: cultureel/historisch, interpersoonlijk en intrapsychisch. In de analyse van dit onderzoek focussen we op het interpersoonlijke: de normen en ideeën die jongeren samen hebben over wat goed/passend/ toelaatbaar gedrag is. Scripts zijn in feite een ongeschreven sociaal contract die individuen voorschrijven wat gangbaar is, welk gedrag normaal is en hoe betekenis gegeven moet worden aan gedrag. Scripts zijn altijd aanwezig in de omgang tussen mensen en bepalen wat normaal is en wat afwijkend, en dus ook hoe mensen over elkaar oordelen."(6)
"Om de onderzoeksvragen te beantwoorden zijn focusgroepen bij uitstek de geschikte methode, omdat de geldende sociale normen te analyseren zijn uit het onderlinge gesprek tussen deelnemers (Morgan, 1998). In het gesprek tussen de deelnemers worden de normen en scripts duidelijk, die voor die specifieke groep gelden of onderling betwist worden. In het bespreken van hypothesen kunnen allerlei aspecten aan bod komen die een verklaring ondersteunen of ondermijnen, waardoor de onderzoekers inzicht krijgen in de gegrondheid van een verklaring in de dagelijkse realiteit van jongeren. "(7)
[Mondelinge gesprekken met jongeren dus. Wat altijd de vraag oproept hoe goed de interviewers waren in het interviewen en de normatieve analyse daarbij. Waren ze neutraal? waren ze niet stiekem hun eigen waarden en normen naar voren aan het brengen? en zo verder.]
[De onderzoeksgroep van 11 focusgroepen is representatief op één opvallend ding na: de leeftijd van de deelnemers is 16 jaar en ouder, en dan nog: slechts 7 van de 47 deelnemers valt in de categorie 16-18 jaar, het merendeel van de deelnemers is ouder dan 18 jaar. Zijn de meningen van tieners van 12 tot 16 jaar juist niet veel interessanter op dit punt? Daar treedt die verschuiving op, daar wordt wel of niet gestart met seks. De mensen die aan dit onderzoek deelnemen kijken terug, zitten er niet meer midden in. Waarom is dat? Dat heeft iets met ethische aspecten aan onderzoek te maken blijkbaar: ]
"Een ethisch principe in dit onderzoek is vanzelfsprekend dat deelnemers op geen enkele wijze schade kunnen ondervinden door deelname aan het onderzoek. Dit is in het bijzonder van belang omdat de onderzoeksgroep uit jongeren bestaat en het onderwerp sensitief is.
De volgende ethische richtlijnen zijn daarom gehanteerd:
Leeftijd/kwetsbaarheid: Deelnemers zijn boven de zestien jaar oud.
Consent: (1) Jongeren worden geïnformeerd over het doel van de studie; (2) Aan de deelnemende jongeren wordt expliciet geïnformeerde toestemming gevraagd, door ondertekening van een schriftelijke instemming.
Respectvolle, veilige sfeer: De begeleiders zijn competent in het creëren van een veilige omgeving, waarin respectvol en niet oordelend naar elkaar geluisterd wordt, niet respectvol gedrag wordt begrensd (bijvoorbeeld geroddel over anderen die er niet bij zijn) en emoties goed begeleid worden.
Anonimiteit: Data worden gecodeerd en bewaard onder uitsluitend de code van de focusgroep. In elke vorm van geschreven of mondelinge reportage wordt zorgvuldig bekeken of quotes herleidbaar zijn naar een specifiek persoon. Er worden geen persoonsgegevens van deelnemers bewaard."(8-9)
[Hoe kun je vaststellen dat iemand schade ondervindt door die interviews? Waarom zouden tieners tussen de 12 en 16 jaar eerder schade ondervinden dan die van 16 jaar en ouder? Waarom wordt er vanuit gegaan dat tieners van 12 tot 16 jaar niet in staat zijn tot geïnformeerde toestemming? Had de keuze te maken met de rol van de ouders? Hoe weten we dat de begeleiders / interviewers competent zijn? Een slap verhaal dit. De redenen voor dat soort keuzes zijn niet ethisch, maar praktisch. Allemaal mooie woorden, maar een gemiste kans. Ik denk dat we juist heel veel zouden kunnen leren van jongeren in de leeftijdsgroep van 12-16.]
"Deelnemers van de focusgroepen doen uitspraken waaruit blijkt dat de norm om aan seks te gaan doen is dat je ‘eraan toe moet zijn’ en ‘je moet er zelf echt achter staan’. Deze norm biedt veel ruimte voor individuele verschillen. Wanneer je eraan toe bent, is immers helemaal aan jezelf. Maar het draait er wel om dat je niet toegeeft aan groepsdruk, maar autonoom bent en zelf de regie voert. " [mijn nadruk] (10)
"De norm dat je beter seks kunt hebben in een relatie, dan als one night stand of scharrel, wordt in de meeste focusgroepen breed gedragen, onder zowel meisjes als jongens, hoog- en laagopgeleid. Dit maakt de seks meer bijzonder en heeft meer waarde, vinden de meeste deelnemers. Het wordt gekoppeld aan eigenwaarde (trots zijn op jezelf) en aan puurheid (jezelf bewaren voor de ware)." [mijn nadruk] (10)
"Sommige jongeren gaven aan dat hun ouders duidelijke normen over seks stelden."(11)
"In de alinea hierboven klonken al een aantal genderverschillen door, in de beleving van ‘losse seks’ zonder relatie/huwelijk in het vooruitzicht. In de focusgroepen komt veel naar voren dat er met verschillende maten wordt gemeten, als het gaat om seksueel gedrag van jongens en van meisjes. Vaak wordt door deelnemers de link gelegd met de reputatieschade die meisjes op kunnen lopen, terwijl dat bij jongens niet snel dreigt. " [mijn nadruk] (12)
[Dat is allemaal al terug te vinden in De Graaf (2017) en een stuk beter ook nog. Het zegt ook niet zo veel over de vraag waar het om gaat: waarom die latere start? Dat komt nu.]
De geïnterviewde jongeren vinden het vreemd dat er een verschuiving naar een latere start met seks zou hebben plaatsgevonden.
"Uit het bovenstaande citaat spreekt duidelijk dat de meeste jongeren hun antwoord op de vraag hoe de verschuiving verklaard kan worden, niet paraat hadden. Ze hadden deze uitslag niet verwacht. De meeste deelnemers aan de focusgroepen gingen ervan uit dat jongeren steeds vroeger starten. Ze waren daarom als het ware al pratende aan het verkennen wat ze ervan dachten." [mijn nadruk] (17)
"Allereerst is de open vraag gesteld aan jongeren wat zij zien als verklaring voor het verschuiven van de eerste keer. Hier kwamen een aantal verklaringen naar voren:
• Invloed van sociale media (angst voor roddel/slechte naam, online heeft offline wereld vervangen, porno geeft prestatiedruk).
• Onzekerheid door teveel nadruk op schoonheidsidealen/gefotoshopte beelden.
• Dat er druk op ligt dat je het zeker moet weten, voor de ware moet gaan.
• Het verhogen van de alcoholleeftijd. Jongeren voegden daarnaast zelf als verklaring toe:
• Dat jongeren bewustere keuzes maken dan vijf jaar geleden, omdat ze betere voorlichting hebben gehad.
• Dat de puberteit is opgeschoven.
Deze input wordt hieronder beschreven. Als tweede stap zijn de acht hypothesen een voor een voorgelegd ... " [mijn nadruk] (17)
[Waarom is er niet gewoon doorgepraat over de reacties op de open vraag? Met die tweede stap worden de gesprekken dus meteen in de richting van de acht hypothesen geleid en krijgen we allemaal bevestigingen van wat die hypothesen zeggen. Slechte opzet dit. Je krijgt terug wat je al bedacht had.]
"Jongeren zijn het in alle focusgroepen erover eens dat sociale media ontzettend veel invloed hebben op hun omgang met elkaar. Ze zoeken elkaar minder op, maar regelen meer per app. Ze nemen minder tijd om samen te zijn en zelfs als ze bij elkaar zijn, zit iedereen veel op zijn/haar eigen telefoon. In diverse focusgroepen uiten jongeren hun frustratie over de grote rol die sociale media spelen in hoe jongeren met elkaar omgaan en hoe je in dat keurslijf mee moet, want anders mis je teveel. " [mijn nadruk] (21)
"De verklaring voor de latere start komt daarom niet direct uit een verschuiving in seksuele scripts. Want ondanks de mogelijkheden die datingapps en sociale media bieden, gaan jongeren (over het algemeen) niet voor losse contacten om seks mee te hebben. Dus er kan wellicht meer, maar er ‘mag’ niet meer. " [mijn nadruk] (24)
[De waarden en normen die jongeren er op na houden verklaren dus niet die latere start. Wat dan wel?]
"1. Cultuur met nadruk op succes en eigen verantwoordelijkheid
Jongeren hebben sterk het gevoel dat ze zelf verantwoordelijk zijn om van hun leven een succes te maken. Ze ervaren druk van ouders en maatschappij om goede keuzes te maken en niet te falen. Ook rond seks wordt benadrukt dat je goede keuzes moet maken. Je moet niet stuntelen, niet afgaan, niet zwanger worden. Er is veel ‘victim blaming’ als iemand blundert, bijvoorbeeld als er een blote foto de ronde doet. Door sociale media is ook veel zichtbaarder wat je doet. Met name meisjes geven aan dat ze bang zijn dat ze ‘exposed’ worden, dat er beelden of informatie over hen online komt. Hier mengt de dubbele moraal zich met sociale media en de cultuur van succes. Je wordt erop afgerekend als je je als meisje te vrij gedraagt. "(24)
[Maar dat is al zo lang zo, alleen nu ook via sociale media. Dit zegt ook helemaal niet waarom je dan later met seks zou starten.]
"2. Sociale media vervangen gewone ontmoeting
Jongeren besteden veel tijd op hun smartphone. Hun taal om met elkaar om te gaan, is steeds meer een digitale taal. Online kun je veel seksuele informatie en beelden vinden en flirten kan ook via Whatsapp. Je loopt minder risico op ‘akward stiltes’ en afwijzing. Het is gemakkelijker om te typen, dan te praten, stellen de deelnemers. Dit maakt wel dat de stap om fysiek contact met iemand te hebben, te zoenen bijvoorbeeld, groter wordt." [mijn nadruk] (24)
[Dit is een veel aannemelijker verklaring. De geïnterviewden geven zelf heel duidelijk aan hoe groot de rol van die sociale media / de smartphone is geworden. Dat zou dus onderzocht moeten worden. ]
"3. De alcoholleeftijd is verhoogd en daardoor gaan jongeren later uit Voor sommige jongeren hoort uitgaan bij starten met zoenen en exploreren van seksueel gedrag (zoals close dansen, schuren, strelen onder kleren). De verschuiving van de leeftijd waarop jongeren alcohol kunnen krijgen, heeft als gevolg dat het uitgaansleven voor deze jongeren later start. Dit is een verklarende factor voor de latere start met zoenen, voor hoogopgeleide jongeren. Laagopgeleide jongeren gaven daarentegen aan dat ze toch wel aan alcohol komen en zelf feestjes geven, waar ook volop gezoend wordt."(24)
[Dit lijkt me echt onzin. Alsof je moet uitgaan om interessante mensen tegen te komen. Alsof je niet de hele tijd op school zit en onder leeftijdsgenoten bent. Alsof zich niet allerlei gelegenheden aandienen om te flirten en te vrijen buiten het uitgaansleven om. En bovendien: die laag opgeleide jongeren hebben gelijk, als het al om alcohol gaat dan zijn er voor jongeren altijd wel manieren om daar aan te komen. En waarom wordt er niets gezegd over drugs? Over blowen en zo? Zo onwaarschijnlijk dit, één van die acht 'hypothesen' die opgedrongen werden?]
[Dit onderzoek rammelt aan alle kanten. Het enige dat we ervan kunnen leren is dat sociale media waarschijnlijk een grote rol spelen in de seksuele ontwikkeling van jongeren. Maar hoe dan precies blijft in feite ook onduidelijk.]