Margaret Mead Japan China Religie en seks Moral panics Seks en robots De seksuele ontwikkeling van jongeren Seksualisering Leeftijdverschillen Geweld en misbruik Consent Sexting Sex trafficking Prostitutie PornografieHanneke de Graaf is als senior onderzoeker verbonden aan Rutgers, het bekende Nederlandse expertisecentrum voor seksualiteit met een lange geschiedenis (NVSH, NISSO). Ze is projectleider van een paar grote bevolkingsonderzoeken zoals Seks onder je 25ste.
Hanneke DE GRAAF en anderenDoor de samenwerking met GGD-en is het aantal respondenten bijna verdrievoudigd t.o.v. 2012.
De Nederlandstalig samenvatting staat achterin.
"Dit derde Seks onder je 25e onderzoek heeft tot doel inzicht te verkrijgen in de seksuele gezondheid van jongeren van 12 tot 25 jaar in Nederland anno 2017. Gegevens die voortkomen uit het onderzoek kunnen ingezet worden voor effectief beleid, interventies en vervolgonderzoek om de seksuele gezondheid van jongeren te verbeteren."(2)
[Wat ik niet zo goed begrijp: waarom die start bij het twaalfde jaar? Waarom wordt er niet meteen gestart vanaf bijvoorbeeld het negende jaar? Methodisch is dat immers ook wel een leeftijd waarop jongeren vragenlijsten in kunnen vullen en sociaal-psychologisch is er ook al vanaf die leeftijd sprake van ervaringen op het vlak van seksualiteit. Ik vraag me of er hier mechanismen spelen die jongeren willen beschermen tegen informatie over seks (masturberen, orgasme, oraal, anaal, dat soort dingen) en wie dan degenen zijn die beschermen (ouders, de scholen, de GGD's, en zo verder). Het lijkt me gezien dat soort zaken een hels karwei om een goed databestand van respondenten bij elkaar te harken. Dat dat elke keer toch weer lukt vind ik geweldig. De onderzoekers verdienen grote complimenten en erkenning.
Mij gaat het uiteraard om de waarden en normen die al of niet helder geëxpliciteerd een rol spelen in zo'n onderzoek. Voorbeeld is zo'n tern als 'verbeteren'. Dat is uiteraard een normatieve term. 'Beter' naar welke opvattingen van welke personen? Ook een uitdrukking als 'seksueel gezond' is normatief. Naar welke maatstaven, naar welke waarden en normen gezond? Dat zijn de vragen die ik steeds stel.]
20.500 respondenten. Respons van 25,7%. Weging, zodanig dat evenveel jongens (50,4%) als meisjes (49,6%) deelnamen en goed rekening werd gehouden met een eventuele niet-westerse migrantenachtergrond. Ook een heldere verdeling qua opleidingsachtergrond.
Methode was een digitale vragenlijst. Om te kunnen vergelijken is aangesloten bij de onderzoeken van 2005 en 2012. Maar:
"De elementen in het onderzoek van 2005 en 2012 die belangrijk zijn voor inzicht in trends zijn behouden, maar er zijn ook nieuwe thema’s opgenomen om in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen en aan te sluiten bij de wensen van stakeholders. Vooral de rol van sociale media en van de veelheid aan (seksueel getinte) beelden die op jongeren afkomen ... "(8)
Uitleg van de statistische bewerkingen die toegepast werden.
[Zoals altijd heb ik grote vraagtekens bij zo'n digitale vragenlijst. Begrijpen de respondenten de termen? of vatten ze dingen heel anders op dan de onderzoekers beoogden? en zo meer.]
[De tabellen 2.1.1 en 2.1.2 zitten wat anders in elkaar dan die van het vorige onderzoek, er zijn elementen uitgehaald / samengevoegd. Hoe dan ook: de getallen zijn op vrijwel alle items lager, zeker bij jongere groepen. Opvallend lager soms. ]
Tabel 2.1.1 (klik!)
Tabel 2.1.2 (klik!)
"In Tabel 2.1.2. is te zien dat jongens en meisjes niet veel van elkaar verschillen in ervaring met liefde, relaties en seks met een partner. In ervaring met masturbatie is het verschil tussen jongens en meisjes wel opvallend groot. Onder 12- tot en met 14-jarigen heeft bijvoorbeeld 35% van de jongens weleens gemasturbeerd, tegenover 6% van de meisjes. In de oudere leeftijdsgroepen groeien de seksen wel iets naar elkaar toe wat dit betreft, maar het verschil blijft overal significant. Bijna alle jongens van 21 tot en met 24 jaar hebben wel eens gemasturbeerd, terwijl een op de zes meisjes van deze leeftijd dat nog nooit gedaan heeft."(16)
[Ik ben benieuwd naar de waardering daarvan. Ik vind het zelf zorgwekkend dat meisjes zichzelf nog steeds niet goed genoeg kennen of belangrijk genoeg vinden om van hun eigen lijf te kunnen / willen genieten. Het is inmiddels toch bekend dat dat niet zo'n geweldige gevolgen heeft voor de rest van je seksleven. Werd er maar doorgevraagd maar dat kan juist niet in digitale vragenlijsten.]
"Wel of niet in de puberteit zijn (= ongesteld zijn of de eerste zaadlozing hebben gehad) is voor 12- tot en met 16-jarigen de belangrijkste voorspeller van seksueel actief zijn. Jongeren van deze leeftijd die ongesteld zijn of hun eerste zaadlozing hebben gehad, hebben een 8 keer grotere kans om ervaring met geslachtsgemeenschap te hebben dan jongeren die nog niet in de puberteit zijn. Daarnaast hebben jongeren die meer tijd besteden aan sociale media en die veel zelfvertrouwen hebben, vaker ervaring met geslachtsgemeenschap dan andere jongeren van deze leeftijd. "(16)
[Boeiend, maar net als bij het vorige onderzoek vraag ik me af waarom het ineens over 'geslachtsgemeenschap' gaat. Het kopje is 2.2 Motieven om wel of niet aan seks te doen Is 'seks' of 'seksueel actief' zijn dan geslachtsgemeenschap? Waarom gaat het ineens niet meer over soloseks en andere vormen van seks met anderen? Vanwaar die keuze - die niet uitgelegd wordt? We weten nu alleen op dat punt dingen. ]
"Relatiegerichte redenen om de eerste keer 'seks' te hebben - zoals de ander leuk vinden of een relatie hebben - zijn voor zowel jongens als meisjes belangrijk. Ongeveer twee op de drie jongeren geven dergelijke redenen op. Er is wel een aanzienlijk verschil tussen jongens en meisjes in het meer lustgerichte motief ‘ik was opgewonden’. Voor jongens is dit met 73% de meest genoemde reden, terwijl dit maar voor iets minder dan de helft van de meisjes een reden was om de eerste keer geslachtsgemeenschap te hebben. Jongens zeggen ook vaker (39%) dan meisjes (24%) ‘dat ze het een keer gedaan wilden hebben’." [mijn nadruk] (23)
[Heel traditioneel ook. Er lijkt niets te veranderen in het gegeven dat vrouwen zichzelf niet belangrijk genoeg vinden om plezier met hun lijf te hebben. Zie ook veel van de opgegeven redenen in tabel 2.2.3. 'Het mag niet van mijn ouders', 'het mag niet van mijn geloof', 'ik wil eerst getrouwd zijn', werkelijk? Hoe belangrijk vind je jezelf dan?]
"De meeste jongeren vinden versieren prima en maken hierin geen onderscheid tussen jongens en meisjes (Tabel 2.4.4). Meisjes staan negatiever tegenover het hebben van veel sekspartners dan jongens, maar maken hierin geen onderscheid. Jongens keuren dit voor meisjes wel vaker af (47%) dan voor jongens (38%). Als iemand het hebben van veel sekspartners sterker afkeurt voor meisjes dan voor jongens, noemen we dit een dubbele moraal. Deze dubbele moraal is hoger onder jongens dan onder meisjes, met name onder jongens van Antilliaanse afkomst (Tabel 2.4.5). " [mijn nadruk] (32-33)
[Ook wat betreft die dubbele moraal is er blijkbaar niets veranderd. Het is nog steeds 'boys will be boys' en meisjes willen trouw en vastigheid. Er moet echt keikard werk gemaakt worden van die traditionele rollenverdeling, zou mijn aanbeveling zijn. ]
"Jongeren beginnen later aan seks (Tabel 2.5.2). Met 18,0 jaar heeft de helft van de jongeren geslachtsgemeenschap gehad, in 2012 was dat een jaar eerder. Deze trend is zichtbaar voor alle vormen van seks."(34)
"Op basis van Seks onder je 25e is moeilijk te zeggen waar deze verschuiving vandaan komt. Van de jongeren die geen seks hebben, zegt 46% van de jongens en 59% van de meisjes dat ze zichzelf te jong vinden. Mogelijk hanteren jongeren nu een andere norm ten aanzien van de leeftijd waarop jongeren seks horen te hebben. Maar ook seksuele gevoelens lijken af te nemen, kijkend naar verschuivingen in ervaring met verliefdheid en masturbatie."(35)
[Kijk, en dat kunnen we niet achterhalen met zo'n digitale vragenlijst zonder er aan gekoppelde interviews. Het zou echt heel boeiend zijn om verder na te gaan wat hier speelt.]
[Heeft niet mijn interesse. ]
"Met seks bedoelen we orale, vaginale en anale seks. Bij seks tussen twee vrouwen telt ook seks met vingers of seksspeeltjes mee. "(62 voetnoot)
[Ik begrijp die inperking niet. Dus als een meisje en een jongen elkaar bevredigen door te vingeren / af te trekken of bij elkaar te masturberen of elkaar te bevredigen met sekshulpmiddelen, dan telt dat niet als seks, dan hebben we het niet over sekspartners, en zien we dat hier niet in de cijfers terug? Heel vreemd. En later gaat het dan toch wel over masturberen en manuele seks. Het is verwarrend. Geldt deze inperking dan alleen voor de eerste tabellen 4.2.1 en 4.2.2?]
"Het aantal verschillende partners waar jongeren in hun hele leven en in de laatste 6 maanden seks mee hebben gehad, is nagevraagd met een open vraag. Het aantal dat hier werd ingevuld is vervolgens gecategoriseerd. Een kwart van zowel de jongens als de meisjes had meer dan twee sekspartners in hun hele leven (Tabel 4.2.1) en 9% van de jongens en 8% van de meisjes had meer dan één sekspartner in het afgelopen half jaar (Tabel 4.2.2). "(62-63)
"Voor de laatste sekspartner zijn verschillende kenmerken nagevraagd (Tabel 4.3.1). Voor de meeste jongeren was de laatste sekspartner ongeveer even oud of (vooral bij de meisjes) iets ouder. Voor meer dan de helft van de jongens en twee derde van de meisjes was dit een vaste partner en had geen van beiden tijdens de relatie (voor zover bekend) seks met anderen."(64)
[Zo braaf allemaal .... Of toch niet? Er is percentueel redelijk vaak sprake van lossere seksuele contacten, zelfs in de betekenis die hier gehanteerd wordt, ook voor 12-14jarigen. Zie ook tabel 4.3.2]
Tabel 4.3.1 (klik!)
"Jongens masturberen vaker dan meisjes. Ongeveer de helft van de jongens masturbeert minstens een paar keer per week, terwijl een op de elf meisjes deze frequentie haalt. Meisjes gebruiken wel iets vaker seksspeeltjes dan jongens, wat doet vermoeden dat deze attributen vooral bij soloseks worden gebruikt. Een kwart van de meisjes gebruikte recent een seksspeeltje. Wat seksfrequentie betreft zijn de verschillen tussen jongens en meisjes maar minimaal. "(69)
[Ja, en meestal is die frequentie nul ... ]
"Van de seksueel ervaren jongeren had het merendeel manuele, orale en/of vaginale seks met de laatste sekspartner. Meisjes geven iets vaker orale seks, jongens ontvangen dit iets vaker. Anale seks is een uitzondering: in de totale groep ervaren jongeren deed 16% van de jongens en 13% van de meisjes dit met de laatste sekspartner."(71)
"Vrijwel alle jongeren vinden geslachtsgemeenschap en het ontvangen van orale seks fijn. Drie op de vier jongens en twee op de drie meisjes vinden het geven van orale seks ook fijn. Voor anale seks is dit percentage voor jongens ongeveer even groot, maar voor meisjes veel kleiner. Een derde van de meisjes die anale seks had met de laatste partner vond dit vervelend. Jongens vinden vrijwel alle vormen van seks prettiger dan meisjes. "(72)
Tabel 4.5.1 (klik!)
Tabel 4.5.2 (klik!)
[Dus nu gaat het ineens weer wel over manuele seks, tenminste in tabel 4.5.1, maar als het om 'plezierig vinden' gaat is dat item ineens weer verdwenen, erg slordig. Het geven van orale seks wordt minder plezierig gevonden dan het ontvangen ervan. Tja ... Maar positief is dat men orale seks en neuken fijn vindt. En - zoals verderop wordt beschreven - is bij zowel jongens als meisjes met enige ervaring lust een motief (het fijn en spannend vinden, zich opgewonden voelen), ook al worden de sociale redenen natuurlijk ook nog steeds aangevoerd, en ook dat is positief. Gewoon kunnen genieten van je lijf wordt dus normaler met het vorderen van de leeftijd en het opdoen van ervaring.]
"Jongeren ervaren de interactie en seks met deze laatste partner overwegend positief, waarbij de verschillen tussen jongens en meisjes opvallend klein zijn. Negen van de tien jongens en meisjes geven aan dat ze zich fijn en/of opgewonden voelden. De grootste verschillen tussen jongens en meisjes zijn te vinden in gevoelens van onzekerheid. Meisjes zijn onzekerder dan jongens, zowel over hun uiterlijk als over hun prestaties. Een kwart van de meisjes is hier onzeker over, tegenover 14% van de jongens. " [mijn nadruk] (81)
[Jammer is dat toch. Want minder gevoel voor eigenwaarde betekent vaak minder kunnen genieten van seks.]
"Meer kennis van seksualiteit, vaker praten over seksualiteit met de laatste partner, porno hebben gezien in de laatste 6 maanden, een permissieve attitude ten aanzien van seks en een goed gevoel van eigenwaarde hangen allemaal samen met het ervaren van meer plezier tijdens seks met de laatste partner."(83)
"Het percentage jongeren dat een monogame, vaste relatie had met de laatste sekspartner is [vergeleken met het onderzoek van 2012 - gdg] flink afgenomen. Opvallend is dat de laatste sekspartner nu voor meer jongeren een one-nightstand, een losse partner met wie men vaker seks had, of een vaste partner naast wie men ook seks had met anderen is. Het duurt wel ongeveer even lang in 2017 als in 2012 voordat jongeren seks met iemand hebben. "(91)
"De meeste jongeren hebben seks binnen een langdurige, vaste relatie. Het percentage jongeren die een monogame, vaste relatie hadden met de laatste sekspartner is wel flink afgenomen. De laatste sekspartner is nu voor meer jongeren een one-nightstand, een losse partner met wie men vaker seks had, of een vaste partner naast wie men ook seks had met anderen. Wellicht heeft dit iets te maken met toename in het gebruik van online media voor ontmoeten van partners."(93)
[Heeft niet mijn interesse. ]
[Heeft niet mijn interesse. ]
[Net als bij het rapport van vijf jaar geleden heb ik grote moeite met de manier waarop begrippen gehanteerd worden. Er wordt bijvoorbeeld gezegd: ]
"Als iemand overgehaald, beïnvloed, gemanipuleerd, gechanteerd of gedwongen wordt om seks te hebben is er sprake van seksuele grensoverschrijding."(135)
[Al die begrippen worden op één hoop gegooid. Maar ieder mens beïnvloedt een ander mens de hele tijd. En manipulatie is even vaag als 'beïnvloeden' en slaat meestal op de indirecte manier waarop iemand een ander probeert in een bepaalde richting te sturen. Maar ook dat doen mensen de hele dag door.
Iemand overhalen betekent 'met argumenten bereiken dat (iemand) iets wil doen, iemand overreden, iemand overtuigen, proberen om iemand iets te laten doen of niet te doen'. De ander kan zich daarbij simpelweg niet laten overreden of overtuigen, door met betere argumenten te komen, door 'nee' te zeggen, door duidelijk te maken dat hij of zij niet overtuigd is. Iemand overhalen is niet hetzelfde als iemand tegen zijn wil iets opleggen. Je kunt degene die probeert over te halen niet verwijten dat de ander niet 'nee' zegt en weigert zich te laten overtuigen en zo maar meegaat in wat de ander allemaal beweert en wil. Iemand dwingen of chanteren is totaal wat anders en ook die begrippen zijn niet eens hetzelfde.
Dwingen betekent dat je iemand iets oplegt tegen zijn of haar wil in. De manier waarop dat gebeurt is bepalend. Oefent iemand geweld uit (fysieke dwang) dan is het moeilijk om daar tegen in te gaan tenzij je geleerd hebt je tegen fysiek geweld te verdedigen. Als iemand je chanteert heb je al meer mogelijkheden om je te verzetten, bijvoorbeeld door je angst te overwinnen en open te zijn over wat je geheim hield.
Grensoverschrijdend in de zin van 'iemand tegen zijn of haar zin iets opleggen' zijn dus fysieke dwang en chantage.
Dat al die begrippen hier op één hoop gegooid worden betekent dat de onderzoeksresultaten onbetrouwbaar zijn. Bij de presentatie ervan is er steeds een formulering 'overgehaald of gedwongen' terwijl dat dus niet hetzelfde is. Dat iemand zegt dat hij of zij zich 'overgehaald of gedwongen' voelt kan alles betekenen. Dat iemand zich het slachtoffer voelt van het gedrag van een ander betekent nog niet dat iemand een slachtoffer is. Gevoelens zijn nog geen feiten.
Het helpt niemand als je de hele tijd door begrip zit op te brengen voor dat iemand zich niet verzet of geen nee zegt of wat ook. Dat houdt iemand passief, in een slachtofferrol, leert iemand niet om zijn of haar mond open te trekken of van zich af te bijten of weerbaar te worden . Iemand is pas een slachtoffer wanneer dat allemaal niet kan of wel erg moeilijk is, zoals bij fysieke dwang en chantage.
En dan hebben we het binnen deze context nog niet eens over verleiding gehad. Meestal wordt de betekenis gegeven: iemand overhalen terwijl hij niet wil of mag, iemand op het slechte pad brengen. Maar dat heeft niets met 'overhalen' in bovenstaande betekenis te maken, en die negatieve gevoelswaarde heeft natuurlijk te maken met de negativiteit tegenover seks in de samenleving. In de context van seksualiteit / relaties betekent het meer 'aanlokken', 'flirten', 'versieren', allemaal gedrag waarmee je laat merken dat je iemand aantrekkelijk vindt. Dat zijn dus allemaal vormen van beïnvloeden, manipuleren: je mooi maken, je stembuigingen, je gebaren, alles moet helpen om die ander zo ver te krijgen dat die je leuk vindt en misschien ook dat die ander met je wil vrijen. Ik denk niet dat dat is wat we met 'grensoverschrijdend gedrag' bedoelen.]
"In Seks onder je 25e 2017 zijn een aantal nieuwe thema’s opgenomen om in te kunnen spelen op technologische ontwikkelingen die invloed kunnen hebben op de seksuele gezondheid van jongeren. Zo zijn sociale media, datingapps en sexting (het maken, versturen en doorsturen van seksueel getint beeldmateriaal) belangrijke thema’s die een steeds grotere rol spelen in het leven van jongeren. Deze thema’s komen in dit hoofdstuk aan bod."
[Een prima idee om dit er in te betrekken.]
"Tabel 8.1.1 laat zien dat de kennis van jongeren over seksualiteit, voortplanting en soa’s op een aantal punten matig is. Jongens scoren minder goed op deze kennisvragen dan meisjes. Zo weten 3 op de 7 jongens niet dat er soa’s zijn waarvan meisjes onvruchtbaar kunnen worden, dat je de morning- afterpil zonder recept bij de drogist kan kopen en dat wassen na de seks geen soa’s voorkomt. Bij meisjes is het een op de drie die een fout antwoord gaf op deze stellingen. " [mijn nadruk] (149)
En verderop:
"De kennis van jongeren over seksualiteit is iets afgenomen in vergelijking met 2012. Alle stellingen die zowel in 2012 als in 2017 aan jongeren zijn voorgelegd worden in 2017 door iets meer jongeren niet juist beantwoord dan in 2012 (Tabel 8.13.1). Nu weet bijvoorbeeld 43% van de jongens en 32% van de meisjes niet dat er soa’s zijn waarvan meisjes onvruchtbaar kunnen worden, eerder was dit respectievelijk 32% en 24%. "
[Ja, ook in Amerikaanse literatuur las ik schokkende voorbeelden van gebrek aan kennis over seksuele zaken, maar daar nog meer dan hier. Dat een en ander samenhangt met opleidingsniveau ligt nogal voor de hand. Gelukkig weten jongeren on line steeds gemakkelijker informatiebronnen te vinden en kunnen ze ook aardig onderscheiden tussen betrouwbare en minder betrouwbare informatiebronnen.]
"Jongeren zeggen op school met name informatie te hebben gekregen over voorplanting, anticonceptie en soa’s: de meerderheid van de jongeren geeft aan hier voldoende of veel informatie over te hebben gekregen. Jongeren gaven aan minder informatie te hebben ontvangen over seks in de media, het versturen van naaktfoto’s en seksfilmpjes (sexting) en de leuke kanten van seks. Zo geeft 4 op de 10 jongeren aan op school geen informatie te hebben gekregen over sexting. Meisjes geven vaker dan jongens aan dat ze weinig of geen informatie hebben gekregen over de leuke kanten van seks (82% van de meisjes tegenover 72% van de jongens). De meeste jongeren krijgen wel enige informatie over seks op school: in totaal zegt 6% van de jongens en 5% van de meisjes over geen enkele van de genoemde onderwerpen informatie te hebben gekregen (niet in tabel). " [mijn nadruk] (159-160)
[Dus weer vooral de biologische kant: alsof seks er vooral of zelfs alleen maar is voor de voortplanting of het voorkomen ervan. Het is zorgelijk dat de sociale leuke kant van versieren tot en met seks hebben niet zo aan de orde komt. Want als je de cijfers over sexting verderop ziet is dat echt hard nodig.]
"Sexting is het maken en versturen van seksueel getinte beelden, zoals naaktfoto’s en seksfilmpjes. Het kan hierbij gaan om seksueel getinte beelden die de jongere van zichzelf maakt of verstuurt, of om het zien of versturen van beelden van anderen."(173)
Tabel 8.11.1 (klik!)
[De ervaringen met sexting en met porno lopen weer via de bekende scheidslijnen van sekse en leeftijd en opleiding.]
Vergeleken met het onderzoek van 2005: weten jongeren wat minder, zoeken ze minder op, praten minder over dit soort zaken met elkaar, zijn ze minder tevreden over de seksuele voorlichting op school.
[Vind ik zelf niet zo interessant. ]
Van de belangrijkste uitkomsten.
[En dan volgt er een opsomming van 'Positieve ontwikkelingen' en 'Negatieve ontwikkelingen', met andere woorden: de resultaten worden gewaardeerd vanuit bepaalde waarden en normen uiteraard. Hopelijk worden die beschreven.]
"Positieve ontwikkelingen
Latere seksuele start
Jongeren beginnen later aan seks. Deze trend geldt voor alle vormen van seks: ook de eerste ervaringen met tongzoenen, voelen en strelen, vingeren en aftrekken en orale seks vinden een tot anderhalf jaar later plaats dan vijf jaar geleden.(...) Het opschuiven van de leeftijd van de eerste keer seks is niet direct ‘goed’ of ‘slecht’. Wel positief is dat de groep jonge starters (jongeren die hun eerste geslachtsgemeenschap voor het 14 e jaar hebben) kleiner is geworden. Dit is een gunstige trend, omdat jonge starters minder weerbaar zijn en zichzelf minder goed beschermen tegen ongeplande zwangerschap en soa (zie verderop in deze samenvatting bij ‘groepen die aandacht blijven behoeven’). " [mijn nadruk] (205-206)
[Waarom wordt er dan niet voor gekozen om die jongere groepen beter te informeren, weerbaarderder te maken, en zo verder. Omdat we vinden dat het toch eigenlijk niet hoort om zo jong seks te hebben?]
"Seksueel plezier
De meeste seksueel ervaren jongeren genieten van seks. In deze groep zegt 94% van de jongens en 90% van de meisjes dat ze seks fijn vinden. De meeste seksueel ervaren jongeren zeggen ook te weten wat ze lekker vinden. Dat seks fijn en opwindend is, zijn ook de meest genoemde redenen voor seks. Onder seksueel ervaren jongeren geeft in 2017 een groter deel aan dat ze seks belangrijk vinden dan in 2012. De sekseverschillen in seksueel plezier zijn opvallend klein. Jongens en meisjes lijken op dit vlak dichter bij elkaar te zijn gekomen. Het onderzoek laat ook zien dat praten met de laatste partner samenhangt met meer seksueel plezier. Het is daarom gunstig dat de groep jongeren die regelmatig aan hun partner vraagt wat hij of zij lekker vindt iets groter is geworden.
Afname van seksuele grensoverschrijding
Er is een daling zichtbaar in het aantal jongeren dat seksuele grensoverschrijding meemaakt.
Goed beschermd tegen zwangerschap
Het anticonceptiegebruik onder jongeren is hoog.
Toleranter ten aanzien van homoseksualiteit
Het aantal jongeren dat uitingen van homoseksualiteit afkeurt is sterk gedaald."(206-207)
[Dat lijkt me allemaal verdedigbaar positief inderdaad. De punten van aanddacht blijken uit de eerder gegeven resultaten. Bij nieuwe ontwikkelingen zoals sexting staat ook nog:]
"De attitude ten aanzien van seks zonder relatie of liefde is toleranter geworden. Nu keurt 59% van de jongens en 44% van de meisjes seks zonder verliefdheid goed, in 2012 was dat respectievelijk 44% en 25%. Dit wil overigens niet zeggen dat meer jongeren het voor zichzelf prettig vinden om seks te hebben met iemand op wie ze niet verliefd zijn. De meeste jongeren hebben nog steeds seks binnen een langdurige, vaste relatie. Toch lijken de opvattingen over seks zonder liefde ook door te werken in de seksuele relaties van jongeren zelf. Het percentage jongeren die een monogame, vaste relatie hadden met de laatste sekspartner is afgenomen en de laatste sekspartner is vergeleken met 2012 nu voor meer jongeren een one-nightstand, een losse partner met wie men vaker seks had, of een vaste partner naast wie men ook seks had met anderen." [mijn nadruk] (211)
[Misschien moeten we dat ook als een positieve ontwikkeling benoemen?]