Algemeen Jacques Ellul Günther Anders Lewis Mumford Herbert Marcuse Andrew Feenberg Wiebe Bijker Algemeen Luddieten Wapentuig als voorbeeld Transport Radio en televisie Internet Artificiële intelligentie Algemeen Hypermedia en hypertext Informatieovervloed Privacy Spionage, inlichtingendiensten Cyberoorlog Hackers Algemeen Het schrift Boeken en tijdschriftenDit boek van Shapiro gaat uit van The Century Foundation. De Engelse Wikipedia zegt er over:
"The Century Foundation is a progressive think tank. It was founded as a nonprofit public policy research institution on the belief that the prosperity and security of the United States depends on a mix of effective government, open democracy, and free markets."
Shapiro zelf is directeur van het Aspen Institute Internet Policy Project, ook een denktank die in de V.S. gevestigd is.
De achtergrond is dus: de Verenigde Staten. Maar Shapiro schrijft niet chauvinistisch: hij is bijzonder kritisch ten aanzien van veel van wat er in de V.S. gebeurt. Maar de situatie in de V.S. is nu eenmaal de situatie waarin hij leeft en die hij het beste kent.
Het boek is inmiddels al weer tien jaar oud, maar het gaat over een thema dat nog steeds actueel is: dat technologie, en met name Internet, leidt tot een verschuiving van de controle van organisaties naar individuele personen die niet zonder problemen is. Pas in het vierde deel - war het gaat over oplossingen - kreeg ik het gevoel dat het boek wat gedateerd is.
Andrew L. SHAPIRORichard C. Leone (van The Century Foundation) zegt het volgende (Foreword):
"In just the last five years, the Internet has provoked millions of words, a fair share of them superlatives. In fact, it apparently is impossible for anyone to write about the 'Net' with restraint or understatement. At the same time, it is impossible to discuss the future effects of the Net with any degree of certainty. (...) That is not to say that high expectations are unwarranted; it is, rather, to argue that we simply don't know yet what sort of expectations are rational. We need more information, more experience, and more time to think more about these issues."(x)
[Een zinnige opmerking. Ik denk wel dat die superlatieven er vooral zijn in de V.S. en dat het genuanceerde denken vooral in Europa te vinden is. Maar het is een positieve start van het boek. Gelukkig is Shapiro even genuanceerd. Wanneer je het overzicht van het boek in de Introduction leest, zie je dat al. Maar het hele boek blijkt zo te zijn.]
Wanneer een organisatie (een dictatoriale staat, een kerkorganisatie, etc.) het monopolie op informatie heeft, wanneer er geen sprake is van de vrije stroom van informatie, zijn autonomie en vrije uitwisseling van kennis onmogelijk.
Uitvindingen als de boekdrukkunst en de fax en Internet geven mensen meer de kans om zich op de hoogte te stellen dan wanneer een centrale autoriteit bepaalt wat mensen mogen horen, lezen, en zien. Kennis kan zich ook gemakkelijker verspreiden door die technologie. Technologie leidt daarmee tot meer autonomie en tot een snellere groei van wetenschap en deskundigheid.
"This is one of the true marvels of interactive technology: the instant ability to spread your unexpurgated words - a piece of yourself, really - to the four corners of the earth. Even in the rush of millennnial tidings, the singularity of this achievement cannot be overlooked. It is a privilege that would stir envy in the hearts of history's most powerful rulers and statesmen, not to mention fear."(9)
Maar is er sprake van een revolutie zoals zo vaak geroepen wordt? Dat soort termen zijn vaag en leiden af van waar het werkelijk om gaat.
"What they [begrippen als 'revolutie'] suggest is a potentially momentous transfer of power from large institutions to individuals. The real change set in motion by the Internet may, in fact, be a control revolution, a vast transformation in who governs information, experience, and resources. Increasingly, it seems that we will. To be sure, 'individuals' and 'institutions' are not monolithic entities. But these terms do capture something fundamental: the palpable sense of deciding for yourself as opposed to having some larger, impersonal them deciding for you."(10)
Natuurlijk zal die beweging weerstand oproepen bij allerlei instituten en organisaties. Daarnaast is het voor individuele personen zo dat ze met de toenemende controle over hun leven ook meer verantwoordelijkheid op hun schouders krijgen en de vraag is nog maar of ze dat aan kunnen en of ze daar goed mee om kunnen gaan. Tot slot is de ontwikkeling van communicatietechnologie niet a-politiek: het kan best zijn dat bepaalde politieke krachten die ontwikkeling in een bepaalde richting sturen om op die manier invloed te krijgen op het leven van mensen, wat zou betekenen dat de beschreven autonomie maar schijn is.
Technologie is niet neutraal: technieken zitten vol met waarden van de mensen die ze ontwerpen waardoor ze een bepaalde kant uitwerken. Dat geldt ook voor ICT.
"Contrary to the common pronouncements that the Internet is 'inherently democratic', then, this technology is not automatically a guarantor of liberty or fairness."(14)
De hoofdkenmerken van hoe het Internet in elkaar zit of zou moeten zitten (punt 5 en 6):
Daarnaast is het zo dat het Internet gebruikt wordt in een heel bepaalde politieke en sociale omgeving waarin de vrije markt en een laissez-faire economie geïdealiseerd worden, waarin monopolies vervangen worden door competitie en deregulatie en privatisering.
"Privatization has even come to sectors like health care, education, and social welfare, on the presumption that these essential services can be provided most efficiently when decisions are made by individuals and entities in the private sector, rather than by government. It's a presumption that is, at best, untested; at worst, it could have corrosive effects on public welfare and social justice."(20-21)
Individualisme en wantrouwen tegenover autoriteiten is traditioneel iets van Amerikanen. Maar het idee dat we als individu de vrijheid willen hebben om zelf controle uit te oefenen over ons eigen leven is inmiddels gemeengoed geworden in alle werelddelen.
[Ik vrees dat we wat te veel naar de Amerikanen gekeken hebben. Niet alleen wat betreft die filosofie van individuele controle en de samenhang ervan met het moderne liberale kapitalisme - door het Werkteater ooit samengevat met het zinnetje "Als je maar wil, dat is het verschil". Maar op een dieper niveau zeker ook wat betreft dat idee van controle willen hebben, willen beheersen, willen sturen, het maakt niet meer uit wat - een filosofie waarin aanvaarding van grenzen gesteld door de natuur, door je eigen lichaam, door je eigen achtergronden geen enkele rol speelt. Wat zijn we dan ver verwijderd geraakt van leven in harmonie met de natuur, met je eigen lijf, met je beperkingen!]
De aantrekkingskracht van computers valt samen te vatten met: ik kan de rest van de wereld niet controleren, maar wél mijn computer.
"Personal satisfaction has become perhaps the central value in our use of computers. And why not? This new emphasis on gratification and comfort has allowed us to transform what were sources of confusion into sources of power. Now, with the reach and flexibility of the Internet, we can extend that power outward: from the tidy, inward focus of managing our files and applications to an increasingly externalized control - a remote control - of our interactions with the information and inhabitants of the whole world."(28)
"Reflect again, then, on the relationship between controlling a computer and controlling one's life. The Net means that the two could become increasingly intertwined. Sitting in front of a computer screen in your bedroom or office, it may be hard to see how a click here and there can really affect anything beyond the box, let alone your four walls. But connect that box to an outside line and things start to happen."(29)
Die controle wordt groter door de mogelijkheden tot interactie die het Net biedt. Journalisten en andere mensen die een rol spelen in het bepalen van wat als waar en juist geldt, kunnen bijvoorbeeld op de vingers getikt worden wanneer ze fouten maken, onwaarheden verkondigen, etc. etc.
"The opportunity, then, to hold the media accountable with objections and clarifications - or praise, for that matter - is one of the great values of an interactive medium like the Net."(39)
Het Internet maakt het mogelijk om een tegenwicht te bieden aan de machtsconcentratie in de media-industrie door het publiceren en toegankelijk maken van nieuwsbrieven, nieuwsgroepen, beeld, audio en video. [En wat Shapiro nog voorspelt, is inmiddels inderdaad het geval.]
De mogelijkheden tot personalisatie zijn een andere factor in de verschuiving van de controle. Tegelijkertijd vormt het een mogelijk filter in de informatieovervloed.
"Personalization, though, is more than just a marketing fad. It's a concept that encompasses many different types of personal control. Increasingly we can use the interactivity and flexibility of the Net to customize our intake of information, our products, and even our social interactions. We can, in a sense, become masters or our own domains."(44)
Mensen stellen dus niet alleen hun eigen krant / nieuwsvoorziening samen, maar laten ook producten maken zoals ze die specificeren via een website of bouwen on line vriendschappoen op met mensen die bijvoorbeeld dezelfde interesses hebben als zij. Dat laatste kunnen ook politieke interesses zijn: er zijn veel actiegroepen te vinden op Internet rondom allerlei actuele thema's. Mensen experimenterren op Internet ook met andere identiteiten om hun grenzen te verkennen of te verleggen.
Een gevolg is vaak dat tussenpersonen ('middlemen') niet meer nodig zijn of vervangen worden door andere, digitale, vormen van bemiddeling die mensen kunnen gebruiken wanneer het hun goed uitkomt.
"Disintermediation is the somewhat ungainly word that is used to describe this circumventing of middlemen. Generally, it is associated with the ability to engage in commerce directly without brokers, retailers, and distributors. But the concept can be usefully expanded to describe the way that technology allows individuals to bypass editors, educators, and other gatekeepers who stand between us and whatever it is we seek. The control revolution allows us to take power from these intermediaries and put it in our own hands."(55)
In dezelfde lijn van denken wordt door bepaalde groepen gepleit voor directe democratie, waarbij dus de gekozen representanten in een democratie buiten de deur gezet worden als tussenpersonen die onnodig zijn gezien de mogeijkheden van Internet.
Staten maken zich zorgen over deze veranderingen. Vaak begrijpen ze echter niet zo veel van de onderliggende technologie en stellen dan individuele personen aansprakelijk die er ook niets aan kunnen veranderen. Of ze proberen een voet tussen de deur te krijgen bij technieken als encryptie. Of ze bestrijden samen met de grote bedrijven overtredingen op het vlak van 'copyright', al of niet via technische middelen als DRM ('trusted systems').
"Part of this concern stems from the seemingly unaccountable nature of online actions. With its global and potentially anonymous nature, the Net can frustrate government attempts to hold individuals responsible for their behavior."(63)
"Thus, even when government legitimately seeks to act in the public interest, it may wind up unjustly limiting the individual autonomy that technology allows."(64)
Ook bedrijven maken zich zorgen over de veranderingen in controle, alleen proberen zij bij de klanten de indruk te wekken dat ze meegaan in die individuele autonomie en controle. Maar in feite zijn dat leugens, zegt Shapiro.
"Like governments, corporations pursue what society deems to be legitimate goals: increasing market share, maximizing profits for shareholders, creating products that are increasingly easy to use. And they may not even realize that pursuit of these mundane goals can cause them to hinder individual choice and control. No company demonstrates this better dan Microsoft."(86)
[Nou, hier is Shapiro wel heel aardig voor die bedrijven. Natuurlijk weten ze daar heel precies hoe het spanningsveld is tussen hun eigen belangen en het belang van hun klanten. Ze bedriegen niet per ongeluk, maar bewust, zou je kunnen zeggen. Vandaar ook hun monopolistische gedrag wat er juist op gericht is de keuzes van mensen in te perken.]
"Efforts by Microsoft - or any company - to use dominant market power to restrict competition are ultimately restrictions on the ability of individuals to make free choices in the marketplace. Intentionally or not, they are an unjustifiable form of resistance to individual control."(92)
"The American obsession with personal control has always been evident in our love of cars and the freedom they provide us, and the power of the automobile as a symbol of autonomy has not been lost on the computing and Internet industries."(104)
In dit deel de mogelijk negatieve gevolgen van de controle revolutie voor de 'bewoners' van Internet.
Zo kan personalisatie leiden tot sociale versplintering: iedereen kan bijvoorbeeld zijn eigen nieuwsoverzicht hebben, maar wat zijn de maatschappelijke gevolgen van dat individuele filter van informatie, van het creëren van je eigen individuele ervaring?
"Ignorance and narrow-mindedness, then, are hidden dangers of the control revolution - hidden because they are self-imposed and, even more, because the Net seems so open and diverse. But in fact the infinite scope of today's information sphere may lead indirectly, if somewhat perversely, to a loss of diverse experience and a flattening of perspective."(107)
Mensen filteren natuurlijk altijd al de informatie die op hun afkomt. Maar nu - met alle computer- en Internettechnieken - wordt de mogelijkheid om dat te doen totaal. En dan zien / horen / ervaren mensen alleen nog wat ze willen zien / horen / ervaren. Ervaring zou volkomen geprivatiseerd worden, het zou een vernauwing van horizon betekenen en niet een verbreding van horizon zoals we zo graag denken. Het zou de selectieve waarneming ten top zijn waarbij alle informatie vermeden wordt die mensen een oncomfortabel gevoel geeft (kritiek, afwijkende standpunten, totaal andere ervaringen etc., iets wat uitdaagt).
"The control revolution could change the calculus when we are faced with a potentially dissonant situation. Instead of having to reevaluate our actions or views, we would simply use total filtering to shield ourselves from the experience that is provoking us. In doing so, we might succeed in reducing cognitive dissonance. But without such tension, we would likely become self-satisfied and unchallenged, lacking motivation or curiosity. Our preferences would not have the ardor of those that arise among genuinely conflicting voices. Customizing our lives to the hilt, in other words, would dull our senses and our imagination."(111)
[Shapiro wijst het bezwaar af dat we slechts een beperkte tijd per dag met computers en Internet bezig zijn. Hij wijst er in 1999 al op dat 'pervasive' of 'ubiquitous computing' zal toenemen door middel van mobiele apparaten waarmee men online kan zijn. De opkomst van de 'smart phone' en van tabletcomputers vanaf 2010 geeft hem volledig gelijk. Shapiro heeft ondanks - of dank zij - zijn realisme een vooruitziende blik, zo blijkt steeds.]
"Many activities may shift from being offline, public, and somewhat unpredictable to being online, private, and fully controllable. Why walk to a post office when you can send correspondence by email? Why go to a movie theater or even a video rental store when you can order a film online instantly? Why trudge across town to a university auditorium to hear a lecture that you can listen to on the Net? In each of these examples, the displaced experience is one in which the individual would have been exposed to any numer of unplanned (and potentially dissonant) encounters with people and information. The new experience, by contrast, occurs in an environment of nearly complete individual control."(111-112)
Dit des te meer, omdat zoekmachines en andere technieken om ons op Internet te volgen, ons steeds meer 'adviseren' en dat alleen kunnen doen op basis van opgeslagen informatie uit het verleden. We krijgen dus steeds meer van hetzelfde voor de kiezen.
De massamedia - kranten, radio, TV - leverden in ieder geval nog gedeelde ervaringen op waarover je het kon hebben bij de koffie, ze leverden een 'common frame of reference' dat een gevoel van verbondenheid teweeg kon brengen. Die gemeenschappelijkheid is aan het verdwijnen door de toenemende personalisatie. Die leidt tot grotere afstanden tussen mensen en groepen mensen, de mogelijkheid tot dialoog, de directe verantwoordelijkheid voor elkaars welzijn, en zo verder verdwijnt. Er is sprake van sociale fragmentatie.
"The control revolution, as noted earlier, is allowing us to hatch new online communities of individuals located anywhere in the world. These associations have great promise, in terms of their ability to educate and entertain, and to promote learning and even political change. But ultimately they don't have the glue that gives real physical communities their strength. (...) It is, in other words, the fluidity of online relationships that makes them weak. It's not just that members can change identities or harass others with impunity. It's that people can exit effortlessly."(120-121)
"Too much personalization of experience, we have seen, will deprive us of a broad-minded worldview and weaken social and political bonds. It also threatens to undermine the freedom of speech. This form of oversteer may be less obvious than those mentioned above, because the control revolution appears to be a boon for free expression."(124)
"Even as new technology gives individuals the ability to speak without fear of institutional censorship, it gives all of us a new ability to avoid speech we don't want to hear."(126)
Mensen hebben met Internet dus wel meer manieren om zich vrij te uiten, maar ze hebben veel minder greep op dat ze ook werkelijk gehoord worden: andere mensen kunnen hun uitingen gemakkelijk wegfilteren.
Matt Drudge is een Amerikaan die op zijn website zijn Drudge Report publiceert - hij bracht bv. het nieuws over de Lewinsky-Clinton-affaire naar buiten. Hij houdt zich niet aan journalistieke normen als controle op feiten, onafhankelijke bronnen die elkaar bevestigen. Het gaat puur om de sensatie, om het schokeffect.
Dergelijke dingen zijn nu mogelijk met Internet. Het is een gevolg van vergaande desintermediatie: in dit geval het publiceren van nieuws zonder dat tussenpersonen als feitencheckers en editors een rol speelden. En het wordt versterkt door de gehaaste 'publish now, edit later' - mentaliteit die met Internet mogelijk is voor iedereen die iets publiceert: je kunt achteraf altijd en zonder veel moeite fouten verbeteren, teksten bewerken, etc., iets wat met gedrukte media niet mogelijk is.
Maar de vraag is of je moet willen dat iedereen die dat soort informatie leest nu zelf moet bepalen wat waar, betrouwbaar, juist is, of je moet willen dat iedereen nu zelf feit en fictie van elkaar moet onderscheiden. Niemand heeft daar natuurlijk de tijd voor. En hoe zouden we dat moeten doen?
[Shapiro drukt dit alles wel mooi uit met zijn tussenkopjes: 'No Need to Check', 'No Time to Check', 'No Way to Check'.]
"Even as journalists and citizens become seemingly interchangeable, though, a fallacy of the new individual control is the idea that each of us can, or should, judge the accuracy of information on our own. We shouldn't be our own editors. Rather, we should choose our own editors, and do so carefully. (...) Traditional news outlets, then, have no monopoly on virtue when it comes to the reliability of information. There is a difference, however, between their lapses and that of a hack who publishes from his home via email. It's that no matter how much people complain about the hack, he can't be fired."(141)
Ook webwinkels sluiten tussenpersonen uit die tot voorheen een nuttige rol speelden in onze aankopen etc.. Dat heeft voordelen: de individuele controle van klanten over aankopen wordt groter, het assortiment is groter, het is goedkoper, en zo verder.
Maar ook dit heeft nadelen. Het kan leiden tot werkloosheid. En zouden mensen blij zijn wanneer alle buurtwinkels zouden verdwijnen? Maar vooral ook: deskundige ondersteuning door tussenpersonen kan van groot belang zijn om te vermijden dat je fouten maakt (bv. wanneer je in aandelen investeert of een huis koopt of medicijnen koopt via Internet zonder een arts te raadplegen).
"Even with a vivid imagination, it is not easy to grasp just how the Net is allowing individuals to take greater control of politics."(150)
[Volgt een zeer Amerikaans verhaal over de ParoleWatch-website. Het is een voorbeeld van websites die de gewone burger invloed willen geven op het rechtssysteem door de namen, adressen, vrijlatingsdata en zo verder van criminelen vrij te geven. Maar de basis in de V.S. is dat de databases met dat soort informatie blijkbaar op geen enkele manier beschermd zijn. Is al die informatie over mensen vrij toegankelijk? Hebben ze daar nog nooit van 'privacy' gehoord? Het is niet te geloven. In Europa ligt dat toch wel even anders.]
Wat betreft representatieve demcratie tegenover directe democratie: technisch is het nu natuurlijk mogelijk om mensen direct te laten stemmen over allerlei beslissingen. Ook hier kunnen tussenpersonen uiteschakeld worden. maar willen we nu echt dat een massa van mensen die niet deskundig zijn en niet in staat zijn tot rationele afweging van feiten en standpunten via directe stemming gaan bepalen wat er gebeurt? Bovendien betekent 'democratie' niet het simpelweg 'bij meerderheid van stemmen' regelen van zaken: de belangen, vrijheden en rechten van alle burgers, dus ook van minderheden, moeten gegarandeerd worden.
Verderop - in hf 15 en 21 - gaat het over privacy zoals die in de V.S. benaderd wordt. Ze willen daar geen overheidsbemoeienis en - regulering. De benadering is er een van privatisering en het overlaten van een en ander aan de krachten van de vrije markt. Wat betekent dat privacy een economisch goed is dat je kunt verkopen wanneer je dat prima vindt en niet wanneer je dat niet ziet zitten.
Typisch kapitalisme dus waarin rechten en vrijheden gezien worden als handelswaar en waarin de mensen met het meeste geld het altijd winnen. Ook Shapiro is er helemaal niet blij mee. Ook hij vindt - p.164, 221 - dat privacy in Europa heel wat beter is geregeld en dat de V.S. daar veel van kunnen leren.
Dit deel gaat over het vinden van de juiste belans in de controlerevolutie, een balans tussen verschillende waarden en belangen.
UItgaan van bestaande regels voor bestaande media is lang niet altijd de oplossing. Soms moet er gezocht worden naar regels die passen bij de context van de nieuwe media. Wat niet betekent dat oude principes - zoals het beschermen van jonge kinderen, privacy - dan geen rol spelen.
[In dit deel gaat het over mogelijke oplossingen. Maar veel daarvan is al gerealiseerd of onmogelijk gebleken. Zoals de 'browser voor kinderen'. Of er zijn juist nieuwe oplossingen opgedoken waarover Shapiro het niet eens kon hebben - denk aan Firefox, OpenOffice, LibreOffice, denk aan Creative Commons licenties, denk aan de sterke opkomst van Linux-distributries, denk aan totaal andere hardware zoals smartphones en tabletcomputers.]
[Hier blijkt dus dat het boek tien jaar oud is. En omdat het over regulatie gaat, gaat het ook voornamelijk over het politieke en rechtssysteem van de V.S. dat Shapiro nu eenmaal het best kent.
[Tot slot komt in de bespreking hier veel terug van wat al in voorgaande hoofdstukken besproken is, maar wat meer met de nadruk op mogelijke - Amerikaanse - oplossingen.]