Algemeen Jacques Ellul Günther Anders Lewis Mumford Herbert Marcuse Andrew Feenberg Wiebe Bijker Algemeen Luddieten Wapentuig als voorbeeld Transport Radio en televisie Internet Artificiële intelligentie Algemeen Hypermedia en hypertext Informatieovervloed Privacy Spionage, inlichtingendiensten Cyberoorlog Hackers Algemeen Het schrift Boeken en tijdschriftenIncididunt nisi non nisi incididunt velit cillum magna commodo proident officia enim.
Jacques ELLULRobert K. Merton zegt dat Ellul de nadruk legt op "the erosion of moral values brought about by technicism" (v), maar geen Luddiet is. Elluls uitdrukking 'technique' staat voor een manier van benaderen die weloverwogen en rationeel is, efficiënt, effectief, gericht op resultaat. Die benadering breidde zich uit van technische problemen naar alle domeinen van het leven. Wat voor samenleving krijg je dan?
"It is a civilization committed to the quest for continually improved means to carelessly examined ends."(vi)
Je ziet het vooral in de economie, waar die benadering leidt tot centralisatie en planning en concentratie van kapitaal. Je ziet het daarmee ook in de politiek:
"Political doctrine revolves around what is useful rather than what is good. Puposes drop out of sight and efficiency becomes the central concern."(vii)
De vertaler John Wilkinson vergelijkt Elluls boek met Hegel en noemt het een "phenomenology of the technical state of mind" (xiii) Hij beschrijft de samenleving die Ellul verwacht en waarin mensen niet meer vrij of spontaan kunnen zijn, wat uiteindelijk tot irrationele uibarstingen moet leiden. Wilkinson zegt verder:
"It must not be imagined that the autonomous technique envisioned by Ellul is a kind of 'technological determinism' to use a phrase of Veblen. It may sometimes seem so, but only because all human institutions, like the motions of all physical bodies, have a certain permanence, or vis inertiae, which makes it highly probable that the near future of statistical aggregations will see them continue more or less in the path of the immediate past. Things could have eventuated in the technological society otherwise thasn as they have. (...) There are other ways out, Ellul maintains, but nobody wants any part of them."(xiv-xv)
[Dat wijkt dus af van het standaard beeld dat van Ellul wordt opgehangen. Het is dus van belang om in de gaten te houden hoeveel ruimte Ellul ziet om ontwikkelingen om te buigen.]
Ook Wilkinson zegt dat Ellul geen Luddiet is. Hij heeft alleen een hekel aan de alom aanwezige mythevorming rondom technische middelen. En tot slot zegt hij:
"It is clear that many people who will accept Ellul's diagnosis of the technical disease will not accept his Christian therapy."(xx)
Ellul zelf zegt in een Note to the reader over de uitdrukking 'technique':
"The term technique, as I use it, does not mean machines, technology, or this or that procedure for attaining an end. In our technological soceity, technique is the totality of methods rationally arrived at and having absolute efficiency (for a given state of development) in every field of human activity. Its characteristics are new; the technique of the present has no common measure with that of the past."(xxv)
Verder benadrukt hij dat hij het met name zal hebben over de sociale dimensie van techniek, over haar invloed op de politiek, de economie, en heel het samenleven van mensen.
In een voorwoord voor de herziene Amerikaanse editie zegt Ellul verder ook zelf:
"The reader deserves and has my assurance that I have not set out to prove anything. I do not seek to show, say, that man is determined, or that technique is bad, or anything else of the kind.
Two other factors may lead the reader to the feeling of pessimism. It may be that he feels a rigorous determinism is here described that leaves no room for effective individual action, or that he cannot find any solution for the problemn raised in the book."(xxviii)
Ellul legt uit dat hij denkt dat er een sociologische werkelijkheid bestaat los van individuele handelingen - hij noemt hem "more or less determinative" (xxviii) - en waarop die handelingen dan ook niet zo veel invloed hebben. Techniek is zo'n sociologische werkelijkheid, zo'n collectief iets.
"It is not possible for me to treat the individual sphere. But I do not deny that it exists. I do not maintain that the individual is more determined today that he has been in the past, rather that he is differently determined."(xxix)
Maar dat betekent niet dat Ellul dat ziet als fatalisme: er is geen sprake van fatalisme als mensen zich niet neerleggen bij de ontwikkelingen en een standpunt innemen tegen bepaalde trends. Ellul beschrijft de waarschijnlijke ontwikkelingen, maar weet nooit wat er op individueel niveau aan beslissingen genomen zal worden.
"External factors could change the course of history. The probable development I describe might be forestalled by the emergence of new phenomena."(xxx)
Hij noemt als voorbeelden: een oorlog die uitbreekt kan alles veranderen; een massa mensen die weigert in de ontwikkelingen mee te gaan kan ze van richting veranderen; als God ingrijpt in de historische ontwikkeling. Alleen kan hij daar als socioloog geen rekening mee houden.
Ook heeft Ellul geen echte oplossingen en antwoorden op de stand van zaken die hij beschrijft, zegt hij op p. xxxi.:
"I am acquainted with the 'solutions' offered by Emmanuel Mounier, Pierre Teilhard de Chardin, Ragnor Frisch, Jean Fourastié, Georges Friedmann, and others. Unfortunately, all these belong to the realm of fancy and have no bearing on reality. I cannot rationally consider them in analyzing the present situation."(xxxi)
"We must not think of the problem in terms of a choice between being determined and being free. We must look at it dialectically, and say that man is indeed determined, but that it is open to him to overcome necessity, and that this act is freedom. Freedom is not static but dynamic; not a vested interest, but a prize continually to be won. The moment man stops and resigns himself, he becomes subject to determinism. He is most enslaved when he thinks he is comfortably settled in freedom.
In the modern world, the most dangerous form of determinism is the technological phenomenon. It is not a question of getting rid of it, but, by an act of freedom, of transcending it. How is this to be done? I do not yet know. That is why this book is an appeal to the individual's sense of responsibility."(xxxiii)
Machines incorporeren op een pure manier techniek, zijn er een symptoom van, maar vallen er niet mee samen. De machine heeft historisch gezien een onmenselijke sfeer gecreëerd. Het was niet het kapitalisme dat onze wereld maakte, dat was de machine.
[Ellul haalt een paar keer citaten aan van Mumford die hetzelfde zeggen.]
"The machine took its place in a social milieu that was not made for it, and for that reason created the inhuman society in which we live. Capitalism was therefore only one aspect of the deep disorder of the nineteenth century.(...)
The machine could not integrate itself into nineteenth-century society; technique integrated it.(...)
Technique integrates the machine into society. It constructs the kind of world the machine needs and introduces order where the incoherent banging of machinery heaped up ruins. It clarifies, arranges, and rationalizes; it does in the domain of the abstract what the machine did in the domain of labor. It is efficient and brings efficiency to everything."(5)
"All-embracing technique is in fact the consciousness of the mechanized world."(6)
Techniek is autonoom geworden. Techniek is ook niet zonder meer de toepassing van wetenschappelijke kennis, al ging wetenschap wel aan techniek vooraf. Inmiddels doordesemt techniek ook de wetenschap:
"There we have, indeed, the final word: science has become an instrument of technique."(10)
Techniek doordesemt ook de organisatie en stuurt daarmee het sociale, economische en administratieve leven.