Margaret Mead Japan China Religie en seks Moral panics Seks en robots De seksuele ontwikkeling van jongeren Seksualisering Leeftijdverschillen Geweld en misbruik Consent Sexting Sex trafficking Prostitutie PornografieJammer van een titel die zegt dat we het boek vooral niet serieus moeten nemen. Want het is best een aardige verzameling stukjes. Dat zal dan wel die 'frisse wind' zijn die door ons land waait, waarover de omslag het heeft
Dit is dus een bundel van korte essays, columns en persoonlijke verhalen van vrouwen die zichzelf beschouwen als feministe. De kwaliteit is over het algemeen goed, ik heb me maar bij een paar stukjes geërgerd. Ik heb wat representatieve citaten neergezet en natuurlijk mijn commentaar bij een aantal zaken.
Wiegertje POSTMA"Het idee dat de vrouw een mens is, is sinds Buytendijks studie wel steeds meer in zwang geraakt, maar er zijn ook nog genoeg mensen die er meer dan een halve eeuw later nog altijd wat sceptisch tegenover staan, of bij wie de gedachte gewoon niet opkomt.
Dat is bijvoorbeeld het geval in landen waar bejaarde mannen met kleine meisjes tróúwen in plaats van de eendjes met ze te voeren in het park."(8)
[Als dat het niveau wordt ... De eerste heldere alinea wordt meteen gevolgd door een hoop onjuistheid en suggestiviteit. Ze zegt 'bejaarde mannen', maar het gaat waarschijnlijk vooral om mannen tussen de dertig en de vijftig. Ze zegt 'kleine meisjes', maar het gaat waarschijnlijk vooral om meisjes rond de twaalf jaar. Ze zegt 'trouwen', maar ze bedoelt 'seks hebben' en dan ook nog vooral 'neuken' alsof dat het enige is dat er kan gebeuren.]
"Als je accepteert dat vrouwen mensen zijn, moet je ook accepteren dat vrouwen van mens tot mens allemaal verschillende ervaringen en opvattingen hebben."(10)
[Je hoeft van mensen - mannen en vrouwen - helemaal niet te accepteren dat ze verschillende opvattingen hebben. Dat is postmodern gezeur. Sommige opvattingen deugen (zijn beter te verdedigen, overtuigender, acceptabeler) en andere niet.]
"Over één ding moeten feministen het wat mij betreft per se eens zijn: de wereld hangt aan elkaar van lelijke machtsstructuren die tot verschillende vormen van onderdrukking leiden, en die machtsstructuren moeten gezien, benoemd en gesloopt worden. Die machtsstructuren zijn afhankelijk van sekse, maar ook van huidskleur, religie, seksuele voorkeur, sociale klasse. Feministen hoeven het niet collectief eens te zijn over welke van die structuren het eerst tot op de grond toe afgefakkeld moet worden, of waar dat precies eerst moet gebeuren.
Er wordt wel eens gezegd dat de vrouwenbeweging met één stem moet spreken. Dat het feminisme een vastomlijnde agenda moet hebben – een puntenplan. Omdat het anders niet krachtig genoeg kan zijn, geen vuist kan maken om het patriarchaat een rake stomp mee te kunnen uitdelen. Maar als we mensen zijn – en we zijn met ongeveer de helft van de wereldbevolking – dan kunnen we het simpelweg nooit helemaal met elkaar eens zijn over alles. Wie van ons eist dat we met z’n allen een puntenplan opstellen om de boodschap helder te maken, neemt niet de moeite om naar ons te luisteren, en hoopt dat we tot in de oneindigheid met elkaar gaan lopen ruziën over waar en hoe te beginnen."(10)
[Met de eerste stelling ben ik het erg eens. Maar het vervolg is dan een zwaktebod: mensen zijn het per definitie niet met elkaar eens? So what? Dat betekent dan gewoon dat we moeten proberen het wél eens te worden over een aantal fundamentele zaken. Ik zou zeggen: luister ook eens naar jezelf. Analyseer die verschillen van opvatting dan eens, laat eens zien wat deugt en niet deugt. Ik zal een aanzet geven.
Alle mensen die religie verdedigen deugen niet, dus: feminisme dat religie verdedigt deugt niet.
Alle mensen die een neoliberaal kapitalisme en individualisme verdedigen deugen niet, dus: feminisme dat een neoliberaal kapitalisme en individualisme voorstaat deugt niet.
Feminisme van witte heteroseksuele mensen uit rijkere milieus dat geen oog heeft voor de specifieke problemen van mensen van kleur, van mensen die niet hetero zijn, van mensen uit minder bevoorrechte milieus, van mensen met fysieke beperkingen, van mensen die ouder zijn, deugt evenmin.
Meer eenheid binnen de vrouwenbeweging is inderdaad belangrijk om de reden die genoemd wordt. Pseudo-tolerantie helpt niemand. Goed onderbouwde kritische standpunten helpen wel.]
[Erg handig dat bij elke auteur eerst aangegeven wordt wat ze doet.]
"Kracht! Moed. Ambitie. Focus. Zelfvertrouwen. Verstand. Volharding. En loyaliteit. Het zijn eigenschappen die geen enkel geslaagd mens kan missen. Of het nou om het najagen van een bepaalde carrière gaat, het onderhouden van een goede relatie, of het ontwikkelen van je eigen karakter. Toch zullen de meeste mensen deze begrippen niet met menselijk succes associëren, maar met mannelijk succes. Of: met mannelijkheid zelf.
Bij het definiëren van vrouwelijkheid zul je eerder het volgende rijtje opdreunen. Kwetsbaarheid. Schoonheid. Liefde. Zorg. Onzekerheid. Gevoeligheid. Verleidelijkheid. Wispelturigheid. Het verschil tussen de twee rijtjes is duidelijk: de vrouw is in onze culturele narratieven – en daarmee in de hoofden van velen – nog steeds een dienend wezen, geschapen om aangenaam gezelschap te zijn en de man te beteugelen. Met seks, liefde of allebei."(21)
[Dat lijkt me een goede aanduiding van de waarden en normen in de verwachtingen naar mannen en vrouwen toe. ]
"Bij mannen mogen status en seksuele aantrekkingskracht afhangen van hun maatschappelijk succes, bij vrouwen hangt het maatschappelijk succes bijna af van de seksuele aantrekkingskracht en daarmee: de status als vrouw en mens."(23)
"Irene de Bel, die dat voorjaar de nieuwe hoofdredacteur werd van Opzij, noemde als belangrijkste onderwerp van het feminisme ‘dat vrouwen zelf de verantwoordelijkheid nemen voor hun financiële onafhankelijkheid. Zij moeten er bijvoorbeeld zelf voor zorgen dat ze niet minder verdienen dan mannen. Maar niet klagen en zeuren, niet parttime gaan werken; vrouwen moeten er zelf werk van maken. Als dat ze niet lukt, is dat hun persoonlijke probleem.’"(29)
"Gay en Solnit ontkennen de legitimiteit van dat debat niet, maar schenken er in hun boeken niet al te veel aandacht aan. Dat de emancipatie nog niet ‘af’ is spreekt voor hen voor zich, net als het feit dat het feminisme ook nog andere zaken heeft om zich mee bezig te houden naast salarisstrookjes en de huishoudelijke taakverdeling. Er is namelijk, schrijft Solnit in het essay ‘The Longest War’, ‘een patroon van geweld tegen vrouwen dat breed en diep en afschuwelijk is, en waar continu aan voorbij wordt gegaan.’ Geweld kent geen ras, klasse, religie of nationaliteit, ‘but it does have a gender’ – en daar moeten we het, volgens haar, over hebben." [mijn nadruk] (30)
[Daar ben ik het erg mee eens. En we moeten ook nadenken over die vrouwen die langs de kant staan te juichen als mannen op die manier mannelijk zijn of die die gewelddadigheid overnemen.]
"Intussen lichten Amerikaanse universiteiten hun vrouwelijke studenten voor hoe ze kunnen voorkomen het slachtoffer te worden van seksueel geweld door mannen, in plaats van hun mannelijke studenten te vertellen dat ze zulk geweld simpelweg niet moeten plegen. (...) Natuurlijk, schrijft Solnit, zijn er ook gewelddadige vrouwen; en natuurlijk zijn er ook ontzettend veel mannen die nooit een vrouw geweld aan zullen doen. Maar wie geweld door mannen tegen vrouwen als een individuele aangelegenheid blijft zien, als een reeks uitzonderingen en incidenten, die heeft een bord voor z’n kop."(31)
"De nadruk op geweld tegen vrouwen als speerpunt van het feminisme kwam mij, na al die essays en rapporten over vrouwen aan de top en de taakverdeling tussen vaders en moeders, ontegenzeggelijk essentieel voor."(33)
"Aan veel van de vrijheden waar feministen van vorige generaties voor hebben gestreden, zoals het recht op abortus en anticonceptie, wordt nu weer gerommeld; andere vrijheden zijn simpelweg nog niet bereikt. Of, zoals Solnit het schrijft: ‘Er zijn andere dingen waar ik liever over zou schrijven, maar dit beïnvloedt al het andere.’"(36)
[Goed stuk, dit. Geweldig die Solnit en die Gay. Alweer een paar boeken om te lezen ...]
Over alle commerciële onzin.
"Daarom zeg ik: mannen, kom in opstand! Betaal niet langer méér om u weg te laten zetten als een rusteloos, permanent sportend, zwetend wezen, bezeten van voetbal en verslingerd aan zilver als ware u een ekster. U bent veel meer dan dat, ik weet het zeker."(43)
[Ik ook!]
"Ruzie in muziekland. Toen de videoclip bij het nummer ‘Wrecking Ball’ een tijdje geleden uitkwam, noemde Miley Cyrus haar video een ‘eerbetoon’ aan ‘Nothing Compares 2 U’. U weet wel: die clip waarin Sinéad O’Connor vijf intense minuten lang de camera in kijkt. In ‘Wrecking Ball’ doet Miley Cyrus hetzelfde. Ze kijkt de camera in, huilt, zingt. Maar dan zien we iets wat we in ‘Nothing Compares 2 U’ niet zien. Beelden waarin de jonge zangeres op een gigantische sloopkogel zit. Eerst in ondergoed. Daarna naakt.
‘Jouw look lijkt niet op de mijne,’ schreef een beledigde O’Connor in een open brief aan Cyrus. ‘Jij laat je prostitueren door de mannen in de muziekindustrie en doet of dat cóól is. Dat is het niet. Je lichaam is voor jou en je vriendje en niet voor viezerds op internet.’ O’Connor kreeg bijval. Zangeres Annie Lennox noemde ‘Wrecking Ball’ ‘porno met muziek eronder’. Maar waarom eigenlijk? Laten we de clip eens bekijken." [mijn nadruk] (44)
[Wat een domme uitspraak, die van Sinéad O'Connor. Ik kan me goed vinden in Bervoets' kritiek.]
"Critici kunnen echter tegenwerpen dat de clip louter voor mannen gemaakt is. Dat de ‘stoere’ context een dekmantel is, en ‘kunst’ een excuus om een naakte vrouw op een sloopkogel te zetten, zoals kunst al eeuwen een excuus is naakte vrouwen in allerhande poses te tonen. Maar: is dat erg? Waar liggen de grenzen tussen kunst en exploitatie, tussen porno en artistiek? En is er eigenlijk iets op tegen wanneer kijkers, mannen óf vrouwen, bij het zien van de video opgewonden raken? Het zijn op zich interessante vragen, maar geen vragen waar O’Connor en Lennox op ingaan. (...) Ja, het zijn vrouwen die een jongere seksegenote afvallen vanwege een, in hun ogen, promiscue uitstraling. Alleen: als schoonheid bepaald wordt door de ogen van de kijker, geldt dat dan niet ook voor sletterigheid?" [mijn nadruk] (47)
[Een voorbeeld van slachtoffergedrag. Achteraf uiteraard.]
"Je hebt zwikkende klungels en geoefende draagsters. Je hebt kunststoffen Katrien Duck-muilen en verfijnde kalfslederen pumps uit de Rue Saint-Honoré. Maar dat hoge hakken lekker zitten is een pertinente leugen. Blaren, rugklachten, eeltknobbels, hallux valgus, spataders, knieproblemen. Sommige vrouwen laten tegen de pijn botox in de bal van hun voet spuiten, of nog erger: een plastisch chirurg schaaft de boel een beetje bij."(60)
"Maar ondanks alle medische bezwaren en verminderde mobiliteit zijn er hordes vrouwen die zweren bij het dragen van hooggehakte schoenen. Ze voelen zich er machtig en zelfverzekerd door. Logisch ook, de hak is eindeloos geërotiseerd en zelfs hyperintelligente, ambitieuze en succesvolle vrouwen worden nog altijd vaak op hun uiterlijk beoordeeld. Mooie benen, sexappeal en een goed stel hersenen: the full package voor op de werkvloer. En ik ben wel de laatste om die vrouwen te vertellen wat ze wel en niet moeten doen, of om met de woorden van Corry Konings te spreken: leven en laten leven."(63)
[Ja, je zou eens kritiek hebben op andere vrouwen ... Een voorbeeld van pseudotolerantie. Er zijn goede redenen om tegen die hoge hakken te zijn. Zeg dat dan tegen die vrouwen, zeg dat ze achterlijk zijn als ze er wel mee lopen omdat mannen dat zo leuk vinden - zelfs al zeggen ze natuurlijk dat dat hun eigen vrije keuze is.]
"Het zijn opvallend vaak de onderwerpen die vooral vrouwen aangaan, of etnische minderheden, waarover gezwegen moet worden."(69)
[De titel van het stuk zegt het al: waarden en normen bepalen waarover mensen / de media / de instanties etc. wel en niet over willen praten. Uiteraard is daar discussie over mogelijk.]
"Het verhaal van ei- en spermacel was namelijk door wetenschappers per ongeluk óók opgeschreven als een romcom, met de spermacel als de actieve, sterke held en het eitje als de passieve, wachtende deerne in nood."(72)
"Volgens Martin gaf elk nieuw verhaal de eicel een actievere rol, maar bracht dat ook een ander cultureel stereotype in het spel, dat waarin de vrouwelijke rol een ander fabeltje werd toegedicht. Dat van de berekenende spin in het web. In reactionaire verhalen ‘ving’ de eicel de spermacel, met haar ‘klauwtjes’. Een eicel die zo gauw als je haar probeerde te overmeesteren, een eigen willetje bleek te hebben."(75)
"Maar goed, dat was 1987. Inmiddels is het wel beter, toch? Ietsjes. Hoewel in hedendaagse biologieboeken een minder stereotiep bevruchtingsverhaal te vinden is, werkt zowel het beeld van passief ei en actief zaad als dat van de spin-in-web in massamedia door."(77)
[En die normatieve insteek is er inderdaad nog steeds.]
"Lezen is lange afstanden afleggen, vreemde sprongen maken, begrijpen wat onbegrijpelijk is. Als je je daar niet voor openstelt, waarom doe je het dan? En toch beperken we onszelf steeds opnieuw in wat we lezen: geen vrouwen, geen Aziaten, geen hippies uit de jaren zeventig. Nee, we willen onszelf weerspiegeld zien."(87)
[We? Nogal generaliserend.]
"Sommigen zullen gruwelen bij het idee van literaire quota. Ik hoor ze al roepen: ‘Het gaat niet om geslacht, het gaat om literaire kwaliteit!’ Maar uiteindelijk heeft het al dan niet lezen van boeken van vrouwen niets te maken met literaire smaak of kwaliteit. Het gaat erom of je bereid bent om die eerste keuze te maken en het boek van een vrouw open te slaan, in de vooronderstelling dat ze wel eens iets zou kunnen schrijven wat de moeite waard is."(88)
[Moeten die boeken er wel zijn. Hierna heeft ze het dan ook over de rol die uitgeverijen spelen in wat op de markt gebracht wordt. Vrouwvijandige selectiecriteria. Heel het commerciële denken is vrouwvijandig , vermoed ik.]
Terechte ergernis over (de misleidende reclame voor) dit spul om je vulva schoon te maken, terwijl water en een washand goed genoeg en een stuk veiliger zijn.
"Het kwalijkste van deze reclame is dat Lactacyd probeert in te spelen op de schaamte en onzekerheid die vrouwen met betrekking tot hun lichaam ervaren, gebaseerd op het achterhaalde en seksistische idee dat vrouwen een soort smetteloze poppen zijn, nooit poepen en hooguit af en toe een scheetje laten dat naar versgebakken croissants ruikt. Hierdoor krijg je als vrouw soms het gevoel dat al je lichaamseigen geuren, uitstulpinkjes en geluidjes een soort anomalieën van de natuur zijn, die zo snel mogelijk getemd moeten worden. De cosmetische industrie speelt natuurlijk gretig in op dit soort gevoelens en moedigt ze aan waar het kan, met producten voor je wimpers, je gezichtshuid, je ooghoeken, je nagelriemen, je haarpunten, je ellebogen, je lippen, je oksels en noem maar op. Er bestaat een eindeloze hoeveelheid aan spullen die je als vrouw moet aanschaffen om voor ‘normaal’ door te kunnen gaan."(98)
[Geweldige stellingname en prachtig geformuleerd.]
"Het beeld van vrouwenrelaties dat steeds weer gereproduceerd wordt insinueert dat de relatie – in tegenstelling tot die van een heteroseksueel monogaam stel – niet enkel toegankelijk is voor de partners maar automatisch ook voor anderen."(102)
"Waarom dat erg is? Nou, we vinden het allemaal lichtelijk irritant als Nederland in reisgidsen omschreven wordt als een land met klompen, kaas, tulpen en wiet. Dingen waar we trots op zijn, maar die niet volledig representeren wat ons land is. Is het dan zo moeilijk om te begrijpen dat je als lesbienne niet (primair) geassocieerd wil worden met ‘geile seks’? En al helemaal niet voor het plezier van mannen. Het is een stereotiep beeld dat we helaas in de media en porno-industrie steeds terug zien komen"(105)
"De combinatie vrouwen en seks blijft iets ‘zondigs’ houden. Bewust of onbewust zitten we toch nog in ons hoofd met het beeld van ‘good girls’ en ‘bad girls’. Goede meisjes zijn bráve meisjes. Ze zijn verstandig en gaan op tijd naar huis en betalen hun drankjes zelf en hebben nooit natte okselplekken en zoenen niet op de eerste date. Slechte meisjes doen slechte dingen, zoals seks hebben zonder direct uitzicht op een monogame relatie."(110)
"Maar! Het ingewikkelde van het hoer/heilige-systeem is dat honderd procent ‘good girl’ ook niet wenselijk is. Dat is namelijk een non, en ondanks wat The Sound of Music je probeert wijs te maken: die zijn meestal niet sexy. Nee, uiteindelijk hoor je aantrekkelijk en sensueel te zijn, maar voornamelijk bij wijze van belofte. Het ideale pakket is een braaf meisje – met een slecht randje."(111)
"Overtredingen, excuses, schuldgevoelens – terwijl het over seks gaat! Naast rummikub een van de leukste dingen die de mensheid ooit heeft uitgevonden! Het zou zoveel, nou ja, séxier zijn als vrouwen gewoon volmondig ‘ja’ durven zeggen, of iets als: ‘Laten we nu gaan, ik hoor onderweg in de metro wel wat je naam precies is!’ Maar ja: dan is er de kans dat ze voor slet worden versleten."(114)
[Dat laatste lijkt me in dit voorbeeld het minste probleem.]
"Juist die cruciale verdienste van de pil – de seksuele bevrijding van de vrouw – vertoont echter een rotte plek. Als de cijfers kloppen, deelt ten minste een significante minderheid van de vrouwen mijn ervaring dat de pil, die ons de mogelijkheid van zorgeloze seks biedt, gelijktijdig ons plezier daarin vergalt."(117)
"Al na een dag in de archieven bleek echter dat zowel de bijwerkingen van de pil als de scepsis erover al zestig jaar bekend zijn."(121)
"Als dezelfde eisen op het vlak van seksualiteit die nu aan de mannenpil gesteld worden, destijds voor de vrouwenpil hadden gegolden, was die er ook nooit gekomen.’ De pil kwam er wel, gelukkig, en zwengelde de emancipatie aan zoals geen andere uitvinding ooit had gedaan. Het is nog altijd een mooi instrument, dat echter dringend toe is aan nieuwe snaren. Seksualiteit is geen bijzaak – ze is bepalend voor de manier waarop we in de wereld staan. En dat geldt niet slechts voor de mannelijke helft van de wereldbevolking. Het is tijd voor een anticonceptiepil die de vrouwelijke lust ruim baan geeft ..."(128)
[Een persoonlijk verhaal.]
"#zeghet is inmiddels de meest succesvolle actie tegen seksueel geweld van de afgelopen twintig jaar"(142)
"Mensen denken dat je nooit sport en dat je jezelf elke dag helemaal volstopt. Als je hun vertelt dat dat niet zo is, krijg je De Blik. De Blik die zegt: je lult uit je nek. Dat overgewicht complex is en echt geen kwestie van elke dag een slagroomtaart naar binnen schuiven, daar heeft niemand boodschap aan. Erfelijke aanleg, een eetstoornis, medicatie, omgevingsfactoren of psychisch lijden: ze worden niet meegewogen. Je mag ook niet meepraten over wat gezond en ongezond is."(144)
"Als iemand me pestte of me wilde beledigen, was ik al snel een dikke trut/bitch/hoer. Ze gaan ervan uit dat ze je kunnen kwetsen door je erop te wijzen dat je dik bent. Het moet wel een zwakke plek zijn, omdat ze het zich niet voor kunnen stellen dat je er géén probleem mee hebt."(146)
"En aldus deed het Arabische nationalisme haar intrede, met de daarbij behorende strenge islamitische leer. Let wel: dat nationalisme kwam lang niet altijd vanuit het volk, maar werd vooral van bovenaf gedicteerd. Koning Mohammed V en zijn zoon, de latere koning Hassan II, regeerden en dicteerden met de Koran in de ene hand en de stok in de andere.
Het resultaat is een land dat gebukt gaat onder conservatisme en dat tegelijkertijd worstelt met westerse verleidingen. Voor vrouwen betekent het achterstelling op elk vlak. De mannen zijn de baas. Het straatbeeld wordt gedomineerd door mannen, de vrouw die zich daarin mengt, moet op haar hoede zijn."(157)
[Het gaat hier over Marokko. Die westerse verleidingen hadden in eerste instantie te maken met de Franse koloniale overheersing. Hoe vaak zou dekolonisatie leiden tot een toenemend conservatisme?]
"De emancipatie van de vrouw (en zo je wilt ook de man) in de Arabische wereld is een gevoelig onderwerp waar we niet al te lichtvoetig mee om moeten springen. Niet in de laatste plaats omdat het thema met het grootste gemak door extreemrechtse lieden wordt gekaapt als onderbouwing van anti-islamitische standpunten." [mijn nadruk] (160)
[Ze citeert Eltahawy met instemming. Je kunt uiteraard anti-islamitisch zijn vanuit progressieve idealen. Waar zit trouwens het verschil tussen vrouwvijandige lieden van extreemrechts en vrouwvijandige fundamentalistische aanhangers van religies?]
"Hier gaat het om een jongen die niet doorhad dat hij een meisje verkrachtte op een vakantie in juli 2001."(162)
[Opnieuw een voorbeeld van slachtoffergedrag. Dit is geen verkrachting, dit is een situatie met twee jonge mensen die niet in staat zijn om duidelijk over seks te communiceren en maar wat aanklooien en die daar alletwee verantwoordelijk voor zijn.]
"We moeten het meer over seks hebben, en wat lekkere seks is voor beide partijen, in plaats van te waarschuwen voor enge mannen in de bosjes. Praten lijkt de oplossing. Als we niet beginnen om de discussie te verbreden, zullen er elk jaar meer meisjes zoals ik bij komen. Die niet goed weten hoe ze om moeten gaan met hun verhaal. Een verhaal dat net zozeer voor meisjes als voor jongens van belang kan zijn."(169)
[Daarmee ben ik het geheel en al eens.]
Over wel of niet kinderen nemen en wat dat voor je leven kan betekenen.
"Steeds weer komen nieuwe cijfers naar buiten over seksueel misbruik. Dat veel vrouwen er een keer mee te maken krijgen, en dat weinigen erover praten of aangifte doen. Elke keer is er weer discussie, met als onvermijdelijke conclusie: ‘Maar verkrachting is heel erg! En het is heel naar dat vrouwen daar niet over durven te praten! Ze hoeven zich nergens voor te schamen!’ Ja, waarom is dat eigenlijk, dat vrouwen (of beter gezegd: slachtoffers) er niet over praten? Hier voor eens en altijd een antwoord."(178)
[Volgt een lijst van allerlei stupide tegenwerpingen. ]
"We hebben nog een lange, lange weg te gaan. Mocht je nu nog niet snappen waarom meisjes/vrouwen/jongens/mannen hun mond houden over seksueel misbruik, dan raad ik je aan dit stuk nog een keer te lezen. Wie weet valt het kwartje uiteindelijk."(200)
[Nee, geen kwartje. Dus omdat de wereld je verhaal niet meteen gelooft, houd je je mond maar? Dus niemand mag twijfels hebben bij een verhaal over seksueel mibruik? Als een vrouw zegt dat ze seksueel misbruikt is, is dat gewoon zo? En als er een niet-stupide tegenwerping wordt gegeven is dat meteen 'victim blaming'? Ik dacht het niet.]
"Door dit soort verhalen geloof ik niet meer in wat De Beauvoir schreef over de allesbeslissende invloed van de sociale omgeving en de onbeduidendheid van hormonen. Wat we ook doen, mannen en vrouwen zullen blijven verschillen. Als dit betekent dat er zelfs in mijn microkosmos minder vrouwen in leiderschapsposities komen, is dat misschien niet zo erg.
Maar dat betekent niet dat we de status quo maar moeten accepteren omdat alles toch al vastligt. Sommige van de verschillen bestaan namelijk alleen omdat we ze zelf in stand houden." [mijn nadruk] (209)
[Oppervlakkige beweringen. Het verhaal over de testosteron hiervoor klopt al niet. De hele hormonale kant van gedrag is veel ingewikkelder dan dat. En De Beauvoir had het niet over de 'allesbeslissende invloed van de sociale omgeving', ze had het ook bladzijdenlang over de invloed van de lichamelijke kant van het vrouw zijn inclusief de hormonen. Alleen de laatste bewering en de uitwerking erna is interessant en lekker dwars.]
"Solnit in het essay ‘The Longest War’: ‘Als we werkelijk onderzochten waarom geweld zoveel voorkomt en hoe we dit kunnen veranderen, dan spraken we over mannelijkheid, of mannelijke rollen, of misschien het patriarchaat. Maar daar hebben we het nauwelijks over.’"(215)
[Solnit is geweldig, de tekst van Saarloos absoluut niet.]
"Om seksisme te spotten moet ik verder kijken dan mijn menstruatie lang is. En dan zie je:
– Alle grote, afsluitende acts zijn mannelijke artiesten.
– Zelfs wie tot zeven uur ’s ochtends danst, treft geen enkele vrouw achter de draaitafel.
– De inhoudelijke randprogrammering – Lowlands University en een filosofische lezingenreeks – kent welgeteld één vrouw op vijftien slimmeriken."(219)
[O, dat is dus seksisme, goh. Dit soort formuleringen deugt echt niet.]
"Bij mij thuis staan twee grote spiegels. Voor de spiegel in mijn slaapkamer is alles vrij. Dan kleed ik me zoals ik dat wens. Dat geldt niet voor de spiegel bij de voordeur: de risicotaxatiespiegel. Ik houd mezelf langs de straatbarometer. Waarin voelde ik me net in de slaapkamer nog mooi vrouwelijk, maar wat kan ongemak opleveren op straat? Het eindigt altijd met de vraag: ga je je aanpassen of niet?"(223)
"Het is de wereld op zijn kop. De acties vastklinken aan de vrouwen, terwijl de mannen de probleemveroorzakers zijn in de publieke ruimte."(226)
[Dat is ontzettend waar. Ik vraag me steeds af wat 'we' daaraan kunnen doen? De beschreven voorbeelden zijn mooi, maar toch ...]
"Verandering moet dus gepaard gaan met bewustwording: praat erover, spreek elkaar erop aan, maak er een punt van. Het is niet normaal dat de ervaring op straat voor vrouwen en mannen zoveel van elkaar verschilt."(232)
[Ja, maar is dat genoeg? ]
Twitter is het medium bij uitstek voor vrouwen, ook voor feministes. Het voordeel: niet alleen gepriviligieerde witte feministes kunnen publiceren, iedereen met een account kan dat voortaan.
"Maar dit alles heeft ook een keerzijde. De Amerikaanse activist en schrijver Courtney Martin vertelt in The Nation dat het vrouwelijk vitriool dat via Twitter over haar werd uitgestort na het organiseren van een congres over feminisme haar verschrikkelijk raakte. Zo werd Martin in de dagen daarna door dezelfde Mikki Kendall vergeleken met Rebecca Latimer Felton – een racistische suffragette die aanmoedigde vooral tot lynchen over te gaan om zo blanke vrouwen tegen verkrachting te beschermen.(...) Als dit klootzakkerige gedrag inherent is aan de manier waarop vrouwen samenwerken in activistische bewegingen, dan is dat wel heel verdrietig,’ zei Martin hier teleurgesteld over."(240)
[Ook de schrijfster zelf werd door andere feministes die het niet met een standpunt van haar eens waren overgoten met een eindeloze reeks beledigingen. Het is typisch voor de sociale media. We denken dan altijd aan mannen en hun doodsbedreigingen en zo, maar vrouwen kunnen er dus ook wat van. Over gewelddadigheid gesproken.]
"Zo zweven de nieuwe feministen continu over onderwerpen heen: met een korte concentratieboog, een ondraaglijke lichtheid en een totaal gebrek aan consequenties. (...) Hoe dan ook: ik krijg er geen grip op. Ik weet niet waar we met z’n allen heen gaan, maar ik signaleer huiverend dat feministen zichzelf stelselmatig presenteren als slachtoffer van een systeem.
De vanzelfsprekendheid waarmee seksisme en seksueel overschrijdend gedrag worden gepresenteerd als een vreselijke, alomtegenwoordige last voor vrouwen is iets waar ik me tegen wil verzetten. Het feit dat deze zaken binnen het nieuwe feminisme ook nog eens het enige speerpunt zijn in een wereld waar vrouwen op allerlei andere fronten aan het kortste eind trekken vind ik al helemaal verbijsterend."(247-248)
"Maar vergeten we, naast dat al dan niet geseksualiseerde lichaam, vooral ook het hoofd niet?
Ik zie van de strijd voor maatschappelijke gelijkwaardigheid niets of nauwelijks iets terug op Twitter, hoewel het hier om heel concrete punten gaat die op even concrete wijze aangekaart zouden kunnen worden. Waarom heb ik nog geen hashtag gezien waaronder vrouwen gezamenlijk strijden voor het recht op een gelijkwaardige intellectuele ontwikkeling tot aan je doodskist, het daarbij behorende geweldige werk en die o zo heerlijke zelfstandigheid?
Is sociaal-economische ongelijkheid, zo vraag ik me stiekem af, misschien niet sexy genoeg voor deze generatie feministen? Of ziet deze generatie tietenkontfeminisme an sich als carrièremodel?"(250)
[Dat is een bijzonder boeiende reeks observaties.]
"Nederland is, anno 2016, nog bijna volledig ingericht op een zorgende moeder en een werkende vader."(253)
"Hoe onbenullig iets als een babyshower ook lijkt, het draagt indirect bij aan het in stand houden van een stereotiepe rolverdeling van een werkende vader en zorgende moeder, en in het verlengde daarvan aan ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Serieuzere kwesties in dit vertoog zijn het vaderschapsverlof van een armoedige vijf dagen, en het idee van een ‘papadag’. Om bij die laatste te beginnen: die belachelijke term onderstreept alleen maar hoe niet-vanzelfsprekend het is om als man (emotioneel en in de praktijk) fulltime vader te zijn – het klinkt meer als een oppasmiddagje. Het idee dat vaders werktijd inleveren om een deel van de zorg voor een kind op zich te nemen is iets om aan te moedigen, maar juist door dat woord kan niemand het echt serieus nemen; de vaders zelf niet, maar ook de bazen met wie ze moeten onderhandelen over deze ‘vrije’ dag niet."(258)
"Ik sta vooraan in de feminismerij als het gaat om het ontmantelen van het enge en machtige seksistische systeem waar we in leven. Maar, en dat is een grote maar, het is zo jammer dat die rij met feministen bijna altijd vol staat met witte vrouwen. Het is zo jammer dat het belang van intersectionaliteit in Nederland niet goed is doorgedrongen.
Intersectionaliteit is een begrip dat in Amerika door zwarte feministen de wereld in is gebracht, om aan te geven dat zwarte vrouwen met andere identiteiten en posities te maken hebben dan witte vrouwen, en daarom met verschillende vormen van onderdrukking te maken krijgen. Het punt is: je wordt door de wereld niet alleen op je sekse beoordeeld, maar je positie wordt ook bepaald door je sociale klasse, je huidskleur, je religieuze identiteit en allerlei andere labels en identiteiten." [mijn nadruk] (263)
[Ik kan er maar niet over uit dat dat geen basiservaring en -inzicht is bij wie dan ook.]
"Intersectionaliteit moet het fundament vormen van mainstreamfeminisme. Het moet net zo zijn als de manier waarop mijn huisgenoten omgaan met ketchup. Het kan altijd en het moet altijd. Zonder ketchup geen eten. Zonder intersectionaliteit geen feminisme.
De feministische beweging moet kritisch op zichzelf zijn, want mainstreamfeminisme mag niet synoniem worden voor wit feminisme. We moeten ons er bij elke stap die we zetten bewust van zijn dat niet elke Nederlandse vrouw wit en hoogopgeleid is, tot de middenklasse behoort, heteroseksueel of ablebodied is. Dat de problemen van deze geprivilegieerde groep vrouwen niet de enige problemen zijn waar vrouwen in Nederland mee te maken krijgen. De feministische beweging mag niet alleen de stemmen laten horen van vrouwen die het hardst schreeuwen, vrouwen die sowieso wel gehoord worden, vrouwen die het vaakst bij De Wereld Draait Door aan tafel zitten."(264)
[Daar ben ik het erg mee eens. Wat ze hierna zegt over reacties op dat ze moslim is én feministe vind ik te gemakkelijk. Ik vind zelf ook dat dat onmogelijk samen kan gaan.]
"De mythe van een vanzelfsprekend, altruïstisch soort moederschap is een hardnekkige."(271)