[In het verleden helemaal gelezen, maar nooit samengevat. Ik neem alleen wat zaken over die me opvallen. Tenslotte staat deze biografie inmiddels bekend als tamelijk kritiekloos en bijzonder idealiserend over Freud en de psychoanalyse. En niet alles is even betrouwbaar.]

Freud was oudste zoon. Hij heeft twee halfbroers en vijf zussen en twee broers.

"Freud's aversion to music was one of his well-known characteristics."(17-18)

["That's it, I quit, I'm moving on ..." zo zing Adele. Als dat waar is zegt dat zóooo veel. Iemand die niet van muziek houdt, dat is echt heel serieus iemand die niets weet van overgave en genieten en seks en dans en lol en diepe ontroering en ontzag en nog veel meer heel wezenlijke menselijke gevoelens. Akelig.]

"... his later dislike of Christian beliefs and ceremonies. (...) He grew up devoid of any belief in a God or Immortality, and does not appear ever to have felt the need of it."(19)

"But he felt himself to be Jewish to the core, and it evidently meant a great deal to him. He had the common Jewish sensitiveness to the slightest hint of anti-Semitism and he made very few friends who were not Jews. He objected strongly to the idea of their being unpopular or in any way inferior, and had evidently suffered much from school days onward, and especially at the University, from the anti-Semitism that pervaded Vienna. It put an end forever to the phase of German nationalistic enthusiasm through which he passed in early years."(22)

[Dat is dus al niet allemaal waar. Dat antisemitisme viel precies in die periode nogal mee, zegt Roazen.]

"That there was a pronounced passive side to Freud's nature is a conclusion for which there is ample evidence."(53)

Freud en vrouwen, seks en zo

"Freud's first savor, at the age of sixteen, of what love could mean we have already mentioned. It was clearly a pure phantasy, since there was no relationship at all with Gisela Fluss herself. It is pretty certain that the emotion did not touch him again till ten years later, when he met his future wife. In a letter to her he wrote that he had never paid attention to girls and was now paying heavily for his neglect."(99)

[Hij schrijft bedroevend weinig over zijn liefdesleven. Ik vraag me af of hij ook maar iets op papier heeft gezet over zijn seksleven - wat toch niet raar zou zijn, gezien het feit dat hij het voortdurend heeft over de seks bij anderen. Niet bepaald een erotische persoonlijkheid, eerder een repressieve.]

[Freud haatte het ontwijkende, sussende in het gedrag van Martha's moeder en haarzelf zo gauw er maar een onenigheid of conflict was, hij vond het vervelend als ze zich terugtrok in zwijgen. Maar Martha stond stevig genoeg in haar schoenen om Freud tegenwicht te geven. Freud was jaloers, onzeker over haar liefde, en had voortdurend bevestiging nodig.]

"Freud was already displaying the gift for divining the thoughts of others for which he became so famous later. As he said: 'I have a talent for interpreting'."(127)

[Dat is nogal een stelling. Ik zie er weinig van in al zijn casussen. Het is meer een talent voor 'hineininterpretieren'.]

"Freud partook in much of the prudishness of his time, when allusions to lower limbs were improper."(128)

"Freud was not only monogamic in a very unusual degree, but for a time seemed to be well on the way to becoming uxorious [verslaafd aan zijn vrouw]."(139)

[Ook dat zegt heel veel over iemands persoonlijkheid: enorme behoefte aan zekerheid, aan een aanbidder, iemand die geen risico's durft te nemen, met name iemand die niets heeft meegemaakt met vrouwen en daarom nooit op zijn vooroordelen over vrouwen gecorrigeerd werd. En dat hebben we moeten weten ... ]

Freud's reactie op John Stuart Mill's The Subjection of Women - hij vertaalde Mill eerder en kende zijn werk; Freud was goed in talen - staat op p.176.

"A discussion about John Stuart Mill gave rise to a revealing account of his views on women."(175)

Freud schrijft in een brief aan zijn latere vrouw:

"I recollect that in the essay I translated a prominent argument was that a married woman could earn as much as her husband. We surely agree that the management of a house, the care and bringing up of children, demands the whole of a human being and almost exludes any earning, even if a simplified household relieve her of dusting, cleaning, cooking etc. He [Mill] had simply forgotten all that, like everything else concerning the relationship between the sexes."(176)

[Freud gaat er zonder meer van uit dat het de vrouw is die die dingen doet en baseert zich als vanzelfsprekend op een bepaalde taakverdeling tussen de seksen zoals hij gewend was. Hij is fantasieloos. Mill heeft gewoon veel meer verbeelding.]

"His autobiography is so prudish or so ethereal that one could never gather from it that human beings consist of men and women and that this distinction is the most significant one that exists. In his whole presentation it never emerges that women are different beings - we will not say lesser, rather the opposite - from men. He finds the suppression of women an analogy to that of negros. Any girl, even without a suffrage or legal competence, whose hand a man kisses and for whose love he is prepared to dare all, could have set him right. It is really a stillborn thought to send women into the struggle for existence exactly as men. () ... I implore [my girl] to withdraw from the strife into the calm uncompetitive activity of my home. It is possible that changes in upbringing may suppress all a woman's tender attributes, needful of protection and yet so victorious, and that she can then earn a livelihood like men. It is also possible that in such an event one would not be justified in mourning the passing away of the most delightful thing the world can offer us - our ideal of womanhood. I believe that all reforming action in law and education would break down in front of the fact that, long before the age at which a man can earn a position in society, Nature has determined woman's destiny through beauty, charm, and sweetness. Law and custom have much to give women that has been withheld from them, but the postition of women will surely be what it is: in youth an adored darling and in mature years a loved wife."(176-177)

[Een romantische verafgoding van vrouwen op uiterlijke schoonheid, charme, liefheid. Uiteraard wordt dat neergezet als VAN NATURE zo zodat het niet iets is van waarden en normen en het zinloos is naar verandering te streven op dat punt. Tegelijkertijd wordt dat gezien als iets dat beschermd moet worden (door mannen natuurlijk) en niet blootgesteld moet worden aan de nare wereld van competitie en strijd (de wereld waarin mannen rond lopen). Vrouwen kunnen dus beter het huishouden doen en kinderen grootbrengen, daartoe zijn ze voorbestemd.
Wat een bekrompen ideeën allemaal. En ook feitelijk onjuist wanneer je bedenkt hoeveel arbeidersvrouwen er in Freuds tijd al waren die in de fabrieken werkten. Maar hetzelfde geldt natuurlijk ook voor zijn dienstmeisjes, werksters, etc. Het is een heel vervelende manier om naar vrouwen te kijken. Het is ontstellend conservatief, totaal paternalistisch. Dit is Freud ten voeten uit over mannen en vrouwen.]

Freud en het volk

[Op p.190-191 ook een prachtig stuk dat normatief interessant is. Dat is een vergelijking van de mentaliteit en de psychologie van het volk met die van de middenklasse / de bovenlaag waartoe Freud zelf behoort. Dit soort denken schijnt terug te komen in Das Unbehagen in der Kultur van 1930. Het volk kan zich laten gaan, maar 'wij' moeten ons beheersen om onze integriteit te bewaken. Dat is een voortdurende onderdrukking van natuurlijk instincten die verfijnd maakt. "The poor are too powerless, too exposed, to do as we do."(191) Gezien hun vreselijke omstandigheden is het logisch dat ze van het moment genieten en plezier maken want er zou wel eens geen ander moment meer kunnen zijn. Ook al zo paternalistisch.]

Freud en zijn werk

Charcot bevalt hem vanwege zijn empirische instelling. Freud werkt hard, schrijft goede dingen als neuroloog, maakt op dat terrein een naam. Hij neemt van Charcot de belangstelling voor hysterie mee, een ziekte die indertijd vaak compleet genegeerd werd door artsen.

"Before that time [dat Charcot er aandacht aan ging schenken] hysteria was regarded either as a matter of simulation and at best 'imagination' (which seemed to mean much the same) on which no reputable physician would waste his time, or else a peculiar disorder of the womb which could be treated, and sometimes was treated, by extirpation of the clitoris ... "(226)

[Geweldig toch, die mannelijke, compleet vrouwvijandige, artsen.]

"All this [het werk van Charcot in hysterie, zijn succes met hypnose] meant that, whatever the unknown neurological basis of hysteria might be, the symptoms themselves could be both treated and abolished by ideas alone."(227)

Psychologie kon zich hierdoor ontwikkelen tot een belangrijke wetenschap. Maar Freud merkte al gauw dat het terrein van de hysterie tot grote meningsverschillen en zelfs ruzies met collega's kon leiden. Lang niet iedereen was het met Charcot eens, zo werd hypnose vaak niet serieus genomen, en ook Freuds ideeën werden daarom geregeld bestreden of belachelijk gemaakt door artsen en hoogleraren in Wenen. Freud onderzoekt daarom de ideeën van zijn tegenstanders, bv. Möbius, zo goed mogelijk om zijn gelijk te halen. Freud floreert bij tegenstanders.

"Nevertheless, he confided himself for twenty months to electrotherapy, accompanied by various adjuvants, such as baths and massage, and indeed he was still using the latter methods in the early nineties."(235)

Belangrijk was zijn ontdekking van de methode van het vrije associëren zonder welke de psychoanalyse niet zou zijn ontstaan.(241) Hij laat de hypnose geleidelijk aan los. Kern van de zaak is dit:

"He [Freud] had been impressed by Charcot's description of his way of working - to stare at the facts over and over again until they spoke to him; it corresponded with something in Freud's own attitude."(241)

"At first sight the step [richting vrije associatie] might seem a curious one to have taken; it meant displacing a systematic and purposeful search with a known aim in view [via hypnose] by an apparently blind and uncontrolled meandering."(245)

[Dat is die fenomenologische, hermeneutische kant aan Freuds therapie die me wel bevalt en die hij vaak beschrijft. De vrije associatie levert het materiaal dat geïnterpreteerd moet worden, eventuele vragen houden de vrije associatie gaande, een voorzichtige interpretatie komt pas na een hele tijd.]

Hij werkt met Breuer aan de hysterie, publiceert met hem, maar uiteindelijk nemen ze afstand van elkaar.

"There had been scientific divergencies in the theory of hysteria between the two co-workers, but it was neither they nor the discouraging reception of their work that led to their separation at that point, the cooperation came to an end in the summer of 1894. This was brought about bij Breuer's unwillingness to follow Freud in his investigation of his patient's sexual life, or rather, in the far-reaching conclusions Freud was drawing from it. That disturbances in the sexual life were the essential factor in the etiology of both neuroses and psychoneuroses was a doctrine Breuer could not easily stomach. Nor was he alone in that."(253)

[Ja, vooral dat laatste. Breuer staat in Studien über Hysterie niet afwijzend tegen eventuele seksuele oorzaken van de hysterie. Maar Freud maakt er in publicaties daarna een dogma van.]

"... he decided to relinquish the idea of correlating somatic and psychical activity."(258)

Maar dat ging niet heel gemakkelijk, omdat hij natuurlijk neuroloog was. Je ziet het aan zijn uitwerkingen van angstneuroses in die jaren 1888-1889. Hij erkent dus steeds meer psychische oorzaken voor dat soort problemen.

"We come here to one of the great dividing lines in the story. Freud had just recognized something of the significance of phantasies. () But up to the spring of 1897 he still held firmly to his conviction of the reality of these childhood traumas ... () Then, quite suddenly, he decided to confide to him [aan Fliess in een brief van 21 september 1897] ... the awful truth that most - not all - of the seductions in childhood which his patients had revealed, and about which he had built his whole theory of hysteria, had never occurred. It was a turning point in his scientific career, and it tested his integrity, courage, and psychological insight to the full."(265)

Nog wat meer uitleg op de twee bladzijden erna. Freud zag zijn eerste idee als een blunder en was blij dat hij die achter zich kon laten. Zie ook p.321 ev over de ontwikkeling van zijn kijk op de seksuele ontwikkeling van het kind.

[Jones heeft het hier op p.323 helemaal fout: Freud had het al in 1896 en 1898 uitgebreid over seks en kinderen.]

"Well might he be elated, for with the insight he had now gained he was on the verge of exploring the whole range of infantile sexuality and of completing his theory of dream psychology - his two mightiest achievements. Eighteen ninety-seven was the acme of Freud's life."(267)

[Hier zie je goed hoe kritiekloos Jones omgaat met wat Freud zelf beweert. Je kunt je allerlei dubbele bodems voorstellen bij de argumenten die Freud naar voren brengt of juist bij wat hij niet naar voren brengt. Maar Jones ziet het als een geweldige stap in Freuds loopbaan. Andere mensen zullen later dan ook zeggen dat het een desastreuze stap was.]

Psychopathologie werd voor Freud een manier om de lagen in de menselijke psyche bloot te leggen en daarom was psychopathologie baanbrekend voor psychologie in het algemeen.

Belangrijk resumé op p.283-286 over de jaren 1889-1997.

"Psychopathological Theory. The most important contribution Freud made in this field between 1890 and 1896 lay in his appreciating the significance of what he called the 'defense' manifested by the conscious ego against ideas too painful to be borne. From this follows on the one hand the whole conception of a dissociated unconscious and the various complicated results of the intrapsychical conflict, and on the other hand the detailed study of just which ideas were unbearable and why."(285)

De Fliess-periode liep van 1887-1902, met een grote intensiteit tussen 1895 en 1902.

Over zijn 'theory of the mind' (hf XVII). Freud denkt deterministisch, vrije wil is een illusie. In het begin denkt hij nog materialistisch, later simpelweg empirisch.

"Two opinions in this context, however, Freud held all his life. One was that there was no evidence of psychical processes occurring apart from physiological ones: that no mind could exist apart from a brain. () The other was that physical processes must preceed psychical ones: information reaching the mind, whether from the outer world through the sense organs or from the body through the chemical stimuli it provides, must begin as a physical excitation. Both opinions would argue a certain priority for physiological processes."(368)

"Freud held that not only was the essential nature of both mind and matter quite unknown, but they were so intrinsically different in kind as to make it a logical error to translate a description of processes in the one into terms of the other. Nor was there any clue for elucidating the direct relatiuonship of one to the other. How an excitation of the retina could be followed by a perception of light or form was an unapproachable mystery."(368-369)

Desondanks heeft hij de hoop dat psychische processen verduidelijkt kunnen worden door ze te beschrijven in termen van fysiologische (energie, spanning, ontlading, prikkeling)(369).

[Ik vind wat Jones hier beschrijft wat in tegenspraak met elkaar. Maar ik moet zeggen: ook als je Freud leest raak je compleet in de war omdat hij de hele tijd van niveau wisselt in zijn taalgebruik.]