Fenomenologie Hermeneutiek Kennissociologie Logisch positivisme Algemeen Popper SciëntismeIncididunt nisi non nisi incididunt velit cillum magna commodo proident officia enim.
Mujeeb-ur-RAHMAN[Een bundel artikelen, waaronder naast werk van psychologen en psychiaters ook bijdragen van wetenschapsfilosofen. Er is slechts één vrouw onder die tweeëntwintig auteurs, dat zegt al bij voorbaat iets. De voorgegeven citaten van Freud pakken zijn opmerkingen waarin hij zogenaamd bescheiden is over het wetenschappelijke gehalte van de psychoanalyse terwijl we weten hoe dogmatisch hij in theorie en praktijk was.]
Freuds invloed is duidelijk, maar experimentele psychologen met name vinden nog altijd dat
"Freud's theory is inaccessible to conventional tests of 'proof' and 'disproof', and hence unscientific."(xxi)
Maar onder wetenschapsfilosofen is de discussie nog niet afgerond.
"The major reason for organizing the present series of essays is to establish sufficient grounds for a healthy dialogue between 'objective' psychology and 'subjective' psychoanalysis. In emphasizing the scientific underpinnings of psychoanalysis, the essays provide not only the possibility of enhancing communication between the two camps, but also the ultimate integration of the best in the objective experimental tradition of Pavlov with the best in the clinical tradition of Freud."(xxii)
""The present book is an attempt to correct this state of affairs [polariserende en negatieve publicaties die mensen alleen maar bevestigen in hun 'closed mind' - GdG] by providing for the reader essays by different authors who, in spite of the diverse angles from which they have approached the matter, share a common belief that much can be said for the psychoanalytic approach and a great deal justified scientifically." [mijn nadruk] (xxiii)
Alle auteurs zijn deskundig op het terrein van de wetenschapsfilosofie en zijn vertrouwd met het werk van Freud.
"In contrast to those books that include such essays that highlight the negative aspects (and many a time unjustifiably so), the present book will serve to reflect the fact that equally respectable opinion and highly cogent arguments are available to make a reasonable strong case for psychoanalysis."(xxiii)
[Het lijkt er met die laatste alinea's op dat de psychoanalyse al bij voorbaat verdedigd wordt. Het zal mij benieuwen of dit werkelijk kritische stukken zijn die met argumenten komen voor de controleerbaarheid van psychoanalytische beweringen. Het zou zinniger zijn geweest om 'tegenstanders' hier ter plekke op deze artikelen te laten reageren met eigen artikelen. Ik heb niet de indruk dat dat het geval is.]
De psychonalytische theorie is door tegenstanders uit het kamp van de experimentele psychologie veroordeeld als 'niet bewezen', ondanks allerlei briljante pogingen om de psychoanalyse op dat punt te verdedigen. Misschien kan dan zo'n verzameling van artikelen als dit boek presenteert indruk maken. De insteek in dit artikel en het boek is
"... that with regard to the nature and essentials of theory construction, psychoanalytic theory is comparable to some of the best forms of theory in science. Such a comparison will also reveal some highly suggestive conceptual and philosophical parallels between Freud's psychoanalytic theory and Einstein's theory of relativity."(3-4)
Het is nu eenmaal niet zo simpel om de empirische ervaringen en relaties om te zetten in theoretische constructies. Dat geldt bij elke wetenschappelijke theorievorming.
[Met het immens belangrijke verschil dat menselijke gevoelens, dromen, etc nooit direct waarneembaar zijn en alleen maar bestaan omdat zij bijvoorbeeld tijdens de 'vrije associatie' in woorden worden omgezet. Maar doet iemand dat goed, betrouwbaar, volledig? en zo niet, is dan door een luisteraar te achterhalen wat er achter die woorden zit, wat de werkelijke gevoelens zijn? Freud denkt van wel. Wat is 'empirie' hier waaruit de theorie wordt afgeleid als je het empirische materiaal nooit direct kunt waarnemen? Relatie met discussies over disposities bij mensen.]
We moeten een verschil maken tussen de constructie van theorie en de validatie van een theorie.
"The claim that psychoanalytic theory is comparable to any scientific theory can be justified only in the context of the former. Grounds for validation are not equally strong but do not constitute any overwhelming problem."(5)"
[Pardon? Dat laatste is de essentie en ook de reden waarom zo veel mensen de psychoanalytische theorie afwijzen. En dat zou geen groot probleem zijn? We hebben het in de psychoanalyse niet over materiële dingen die in principe waarneembaar zijn en voorspelbaar 'gedrag' vertonen. Juist die voorspelbaarheid maakt het mogelijk om na te gaan of een theorie wel deugt: als voorspellingen niet blijken te kloppen is er een probleem. Wat voor voorspellingen kunnen psychoanalytici doen? Maar ook de constructie van theorie is niet vergelijkbaar met theorievorming in de exacte wetenschappen. Daar deduceer je op basis van verschijnselen die ook anderen kunnen waarnemen en wel op dezelfde manier. Hoe zou dat kunnen bij de psychoanalyse?
Mij bekruipt het gevoel dat de benadering hier gelijk is aan die van de creationisten tegenover de evolutietheorie: jullie hebben ook maar een theorie, nou, wij hebben de onze en die is net zo veel waard als die van jullie. Met voorbijgaan van wetenschappelijke protocollen / methoden etc.]
Wat betreft het eerste wijst Rahman op de grenzen aan operationaliseren en aan meten. Dat begrippen niet precies geoperationaliseerd kunnen worden naar waar te nemen fenomenen is zelfs zo in delen van de fysica. En gezien het indeterminisme-principe en de relativiteit is ook meten helemaal niet zo'n sterk criterium voor wetenschappelijkheid.
"On the grounds that a measuring instrument must conform with the system being measured, a fine case may be made for the scientific validity of the free-association method used in psychoanalytic investigations."(9)
[Serieus? Het vrije associëren een meetmethode?]
Andere bezwaren van critici tegen bepaalde metaforen - zoals de metafoor van een hydraulisch libido-systeem - of tegen het mentalisme in de psychoanalyse worden ook niet geaccepteerd.
"Since psychoanalysis lays emphasis on the investigation of internal causes, it includes subjective experience and the differential meanings of external events for different individuals."(11)
"Psychoanalysis then may never become an experimental science because of the difficulty of experimenting on the various subtle and complex phenomena of human life. However to disregard psychoanalysis as a science on the ground that it does not admit of experimental proof would be as justified as disregarding astronomy."(12)
[Wat is experiment hier? Er zijn zo veel manieren om een experiment op te zetten. De astronomie is niet gelijk aan andere wetenschappen, nee, maar om maar iets te noemen: Einstein voltrok gedachtenexperimenten en kwam op die manier tot astronomische voorspellingen die later bleken te kloppen. Het punt is de controleerbaarheid: je theorie en empirische waarnemingen hangen samen, je kunt vanuit de theorie voorspellingen doen die aan de waarneming gecontroleerd kunnen worden. Einstein deed dat. En alles was berekenbaar en controleerbaar voor anderen. En zijn benadering is daarom geaccepteerd als wetenschappelijk, al ging dat ook niet van een leien dakje. Maar om met Einstein te koketteren om Freud te verdedigen is echt belachelijk.]
Een belangrijk criterium voor de wetenschappelijkheid van hypothesen en van de interpretaties van waarnemingen is consistentie. Binnen de psychoanalyse kan die consistentie bereikt worden. Het is alleen niet mogelijk om voorspellingen af te leiden voor toekomstig gedrag van geanalyseerde mensen.
"The gap between the pre-Freudian and the Freudian way of thinking is very wide indeed."(15)
[Freuds denken was net zo'n revolutie in de psychologie als Einsteins denken in de fysica, het was een abrupte overgang naar een nieuw paradigma, stelt Rahman, bv. door zijn ideeën over het onbewuste. Maar dat is gewoon niet waar. Het is een idealisering van Freud. Zie een zin als de volgende:]
"This form of approach has led to the most profound and illuminating interpretation of human experience in the whole history of scientific thought. However the full potential in the 'Freudian revolution' still remains to be tapped."(17)
[Dat zijn wel erg veel superlatieven. En mocht iemand kritiek hebben, dan kan Rahman altijd nog zeggen dat 'we nog bezig zijn om de mogelijkheden verder uit te werken'. Maar dat hij ze bij voorbaat briljant vindt is zeker. Ik denk niet dat tegenstanders zich laten overtuigen door dit geidealiseer van Freud en evenmin door de vergelijking met Einstein en zijn relativiteitstheorie. Zo relatief is het allemaal niet.]
[Freud wordt meteen opgehemeld en het belang van de psychoanalyse tot oneindige proporties opgeblazen. Waarom gingen ze niet in discussie met vertegenwoordigers van andere kennisgebieden op hun terrein? Ramzy:]
"They had their hands full from the very beginning and their sight engrossed by the many unexplored territories of the human mind. Besides, there was ample obstruction raised against their endeavours by the pundits of formal knowledge in academic circles."(22)
[O, ze hadden het te druk en er was te veel tegenwerking. Yeah, right.]
En dus bleven ze een halve eeuw lang het onbewuste verkennen. Maar:
""Psychoanalytic textbooks, however simple, elaborate, or encyclopedic still fall short of any acceptable standard of systematic coherence or logical structure. (...) This very often leads to unwarranted so-called deviations, superfluous, assumed innovations or eulogies, apologies and controversies.
As often happens in the intellectual experience of any analyst, one can, whenever bewildered or despondent, go back to Freud's works where one will always be rewarded by a refreshing, reassuring breeze which can fill the sails anew." [mijn nadruk] (23)
[Is dat dan de oplossing voor dat gebrek aan een logisch samenhangende presentatie van de psychoanalyse: terugkeren naar het werk van Freud? Dat lijkt me niet. Maar het laat weer zien hoe Freud hier geïdealiseerd wordt.]
De psychoanalyse heeft te beginnen met Freud weinig interesse getoond voor haar historische wortels. De "outstanding biography"(23) van Jones [kritiekloos, want van die biografie is bekend dat hij Freud idealiseert; maar misschien nog niet in 1977?] vormt een begin. Maar wat nog niet de aandacht heeft gekregen: de invloed van Aristoteles' logica en andere theorieën.
"Anyone who reads Freud, without knowing anything of the historical facts of his connections, cannot fail to be struck by his impeccable lucidity. His well built arguments, his long breath in following a proposition to the end, the absence of any fallacy in his long chains of inference, are bound to be accepted by any reader who is logical enough to understand what Freud is trying to present. If any of his theories are unacceptable, this is not due to the way he argued it, but to the premises he started with; but this is another matter that lies in another side of logic and scientific methodology which will be touched on later." [mijn nadruk] (30)
[Hij schrijft redelijk helder, maar zijn uitgangspunten / zijn waarden en normen deugen niet. Met dat soort premissen kun je logisch redeneren wat je wilt, het resultaat blijft onacceptabel. Bovendien is dit ook weer idealiserend: ik heb Freud in zijn werk heel wat conclusies zien trekken op basis van kromme redeneringen, een kwestie van goochelen met vage woorden. Ramzy komt overigens niet terug op die 'premises' ... Typisch.]