Fenomenologie Hermeneutiek Kennissociologie Logisch positivisme Algemeen Popper SciëntismeIncididunt nisi non nisi incididunt velit cillum magna commodo proident officia enim.
Charles BERNHEIMER / Claire KAHANE[Een boek dat allerlei artikelen over de Dora-casus bundelt. Ik krijg al meteen de indruk dat het auteurs zullen zijn die in in termen van de al of niet Lacaniaanse psychoanalyse blijven denken in plaats van er buiten te gaan staan. Dan krijg je dus dat men binnen het Freudiaanse begrippenkader en binnen Freudiaanse beweringen blijft hangen zonder daar eingie kritiek op te hebben. Wat er dan meestal wel gebeurt is dat Freud verweten wordt dat hij in zijn relatie met Dora zijn eigen vrouwelijkheid onderdrukte etc. etc., dat hij de tegenoverdracht niet goed invulde, bla bla bla, kortom dat degene op wie kritiek geleverd wordt ad hominem benaderd wordt met een soort van psychoanalyse interpretatie van zijn opvattingen. Als dat werkelijk zo blijkt te zijn ben ik snel klaar met dit boek ...]
Over het protest van de feministes tegen de manier waarop de psychoanalyse / Freud met de Dora-casus werkte. Hier eerst een historische context waarin een overzicht geboden wordt van medische theorieën over hysterie tot aan Freud.
Het woord koppelde hysterie (ziekte van de baarmoeder) al aan vrouwen. Charcot was daar helemaal niet blij mee en vond dat ook mannen hysterisch konden zijn. Het is een moeilijk ziektebeeld en opvattingen erover veranderden door de eeuwen heen.
De Egyptenaren dachten aan een verplaatsing van de baarmoeder.
"Hippocratic treatises, moreover, expound the connection, only implied in the Egyptian papyri, between hysteria and 'abnormal' sexual activity (including abstinence)."(3)
De oplossing zou huwelijk / kinderen krijgen zijn.
"Thus was established a diagnosis of female sexual disturbance, and a cure by submission to the yoke of patriarchy (the reproduction of mothering), both of which remained basic to the medical concept of hysteria for centuries to come."(3)
In de Middeleeuwen werd de verplaatsing van de uterus vervangen door de bovennatuurlijke invloed van hekserij en ketterij. De negatieve vooroordelen over vrouwen waren alom aanwezig. Hysterie werd als het ware veroorzaakt door de duivel.
In de 17e en 18e eeuw werd dat weer vervangen door het meer neurologische / psychologische idee dat vrouwen het zwakke geslacht zijn en daardoor gemakkelijk beïnvloedbaar en overgevoelig zijn - hysterie was hun eigen schuld. Wat Foucault terecht als normatief opzij zette.
"It thus becomes apparent that the psychological understanding of hysteria was born in complicity with a moral condemnation of its victims."(4-5)
Hysterie werd in het Victoriaanse tijdperk ook onder Pinel een ziekte van de moraal waarvan men verlost kon worden door te leren de doorsnee bourgeois moraal te accepteren.
"In the case of hysterics, whose symptoms Pinel associated with 'deviant' sexual conduct (masturbation, prurient stimulation by pornography, irregular menstruation), cure involved, as it had for Plato, Marriage, the Family, and productive Work."(5)
In die repressieve periode nam het aantal vrouwelijke patiënten met hysterie snel toe en de mannelijke doktoren werden steeds gewelddadiger in het aanpakken van die hysterie (sommigen bepleitten het weghalen van de baarmoeder, van de clitoris en zo meer).
"... women transformed their repressed hostility and desire into physical symptoms that simultaneously acknowledged and disowned those feelings."(6)
Charcot observeerde de hysterische vrouwen intens en gebruikte hypnose als therapie. Freud was onder de indruk van die preciese manier van observeren toen hij in Parijs op bezoek was en deed dat zelf later ook. Ook gebruikte hij aanvankelijk hypnose totdat hij overging op het overwinnen van weerstanden via de vrije associatie.
"Thus Freud liberated hysterics from the stigma of degeneracy so long attached to them and defined their illness as an extreme mode of something we all do: forgetting the past."(11)
En dat vergeten en verdringen / de weerstand had volgens Freud alles te maken met seksualiteit, met ervaringen van incest en ander seksueel misbruik etc. De kwestie van de verleidingstheorie die hij laat vallen. De Dora-analyse vond plaats in 1900.
Over de tekst:
"The 'Fragment of an analysis of a case of hysteria' has proven to be among the most elusive and fascinating of Freudian texts, for in spite of its having become the psychoanalytic model for the etiology of hysteria, it is a representation of the master's failure, of his inability to complete the stroy."(19)
[Als dat het model is geworden voor de psychoanalyse en hysterie is het slecht gesteld met de psychoanalyse. Het is inderdaad een volledige mislukking, maar niet in de zin van 'niet afgemaakt', maar in de zin van 'de plank door je eigen vooroordelen volledig misslaan'. Wonderlijk ook, al die nieuwe analyses en interpretaties van 'Dora' van mensen die Ida Bauer zelfs nooit ontmoet hebben ...]
"The question that insists itself throughout psychoanalysis - What does a woman want? - was first answered by Freud in this case history, and it is not only the fragmentary and convoluted form of his answer, a hysterical narrative marked by transference, but its obsessively reiterated content that has provoked a return to Dora, to the place of sexual difference in the problematics of interpretation. What contemporary readings of Dora suggest is that, as brilliant as Freud was in constructing a narrative of Dora's desire, he essentially represented his own."(20)
[Hm, Freud had al veel eerder in allerlei teksten laten zien hoe bevooroordeeld hij over vrouwen dacht. 'Dora' is wel een heel duidelijk voorbeeld van zijn bekrompenheid, ja.]
Deutsch is degene die toevallig achter de identiteit van 'Dora' kwam omdat hij later als arts werd ingeschakeld van Ida Bauer toen ze met klachten van tinnitus kwam waarbij somatisch onderzoek niets opleverde. Ze vertelt in dat consult ook over haar problemen met haar man en zoon en laat vallen dat ze door Freud is geanalyseerd.
"Tearfully she denounced men in general as selfish, demanding, and ungiving."(37)
"Again she released a great amount of hostile feeling toward her husband, especially her disgust with marital life."(39)
Na die twee gesprekken was er geen contact meer tussen Deutsch en Ida Bauer. Deutsch gaat dan zijn eigen ervaringen vergelijken met Freuds analyse en voorspellingen in de Dora-casus. Freuds voorspellingen zijn uitgekomen, vindt Deutsch. Hij gaat mee in het oordeel van anderen dat ze een van de meest walgelijke hyterische mensen was.
[Ik vind haar lichamelijke problemen helemaal niet zo raar, ik denk dat veel sensitieve mensen die hebben als ze klem zitten. En hoe zou iemand ontspannen kunnen zijn die in een situatie moet zitten waarin ze niet wil zitten - stel dat ze van jongs af aan niets met mannen te maken wilde hebben, hoe vreselijk moest het dan niet zijn om netjes te moeten trouwen en zo verder om een enigszins geaccepteerd bestaan te kunnen hebben? Ik denk niet dat Freud of Deutsch haar hekel aan mannen serieus namen, om de simpele reden dat ze de positie van mannen in de samenleving nooit ter discussie zouden stellen. Ik denk ook niet dat ze haar geadviseerd zullen hebben om met een vrouw te gaan samenwonen of zelfs maar om te gaan scheiden van haar man.]
"I frankly do not know whether today I will confirm such limitations [in het inschatten van innerlijke conflicten van mensen en hun manieren om met ede werkelijkheid om te gaan - GdG] or point beyond them as I discuss from a number of angles my impression that our [van de psychoanalisten - GdG] often half-hearted and ambiguous conceptualization of reality has resulted in a failure to account for important features of adaptive and productive action and their relation to the major phenomena of ego strength."(45)
Hij heeft zijn twijfel over de rationalistische benaderen van 'aanpassen aan de werkelijkheid'.
"Maybe our habitual reference to man's environment as an 'outer world' attests, more than any single term, to the fact that the world of action is still foreign territory to our theory."(46)
[Heel fundamentele kritiek hier op de psychoanalytische kijk op mensen. Een eenzijdigheid die ontstaat doordat psychoanalysten zich concentreren op de psyche van mensen op de divan. Heel de actuele buitenwereld waarin de patiënten dagelijks handelen wordt letterlijk en figuurlijk buitengesloten.]
Illustratie aan de hand van de vraag: Wat wilde Dora van Freud?
EE merkt op dat Dora tussen de twee perioden dat ze contact had met Freud haar familie had geconfronteerd met hun onverantwoordelijke gedrag dat ze tot dan toe ontkenden.
"Freud considered this forced confrontation an act of revenge not compatible with the kind of insight that he had tried to convey to the patient through the analysis of her symptoms. The interview [voor een volgende reeks sessies GdG] convinced him that 'she was not earnest over her request' for more help, and he sent her away."(47)
"I wonder how many of us can follow today without protest Freud's asssertion that a healthy girl of fourteen would, under such circumstances [heel haar vreemde familiesituatie GdG], have considered Mr. K.'s advances 'neither tactless nor offensive'."(49)
[Nee maar, zowaar kritiek op Freud ... Natuurlijk wilde Dora de historische waarheid over haar situatie weten en niet de psychoanalytische interpretatie van haar ziektes. Erikson brengt ontwikkelingspsychologische kennis naar voren die laat zien waarom Dora het niet eens was met Freud.]
"To return once more to Dora: if fidelity is a central concern of young adulthood, then her case appears to be a classical example of fatefully perverted fidelity."(51)
Maar zo werd Dora dus niet benaderd door Freud.
"As a woman, Dora did not have a chance."(52)
[Als een intelligente vrouw, zie het vervolg, al helemaal niet. Hoe dan ook: dit is de kern van de zaak voor veel intelligente vrouwen in die tijd. Precies dat: ze hadden geen schijn van kans.]
Benadering van de casus vanuit het perspectief van literatuurkitiek.
"What we have here, on one of its sides, is a classical Victorian domestic drama that is at the same time a sexual and emotional can of worms."(59)
[Hij voegt er verderop aan toe, dat er dus niet gepraat werd over al die dingen, ze mochten niet bestaan, maar waren er natuurlijk wel. Wat Dora te vertellen heeft kan dus volgens alle volwassenen in haar omgeving niet echt gebeurd zijn en dus wordt haar verhaal weggezet als fantasie.]
"If we try to put ourselves in the place of this girl between her sixteenth and eighteenth years, we can at once recognize that her situation was a desperate one."(61)
[Alleen toen, tijdens die twee jaren? Héél haar leven was haar situatie een wanhopige en onmogelijke. Omdat ze een intelligente vrouw was ... temidden van mensen die spelletjes speelden en haar daarbij gebruikten terwijl ze over alles wat belangrijk was zwegen. Ze werd tegen haar zin geanalyseerd en Freud wist dat. Dat alleen al ... ]
"... December 31, 1900, Dora informed him that she was there for the last time. Freud pressed on during this hour and presented Dora with a series of stunning and outrageously intelligent interpretations." [mijn nadruk] (62)
[Over waardeoordelen gesproken. Als je dit als auteur opschrijft heb je het belangrijkste gemist. En inderdaad: hij gaat mee in het idee van Freud dat Dora op die manier wraak nam op mannen. En in het vervolg is de literatuurcriticus vol lof over Freuds tekst.]
Freud voelde zich gekwetst, zegt Marcus, ook al had hij het zelf al voorspeld aan de hand van haar eerste droom. Dora was klaar met hem, maar hij was niet klaar met haar. Daarom schreef hij de Dora-casus meteen uit in januari 1901, al publiceerde hij hem pas in 1905.
[Ik zou net zo goed kunnen zeggen dat dat stuk van Freud zijn poging was om wraak te nemen op Dora, ondanks al zijn beweringen over hoe discreet hij wil zijn. En het is ook een stuk vol zelfrechtvaardiging: ik deed niets verkeerd, hoor, zij brak het af. ]
"There is something questionable and askew in this passage of unquestionable genius. In it Freud is at once dogmatically certain and very uncertain. He is dogmatically certain of what the normative response in young and other females is, and asserts himself to that effect. At the same time, he is, in my judgment, utterly uncertain about where Dora is, or was, developmentally. At one moment in the passage he calls her a 'girl', at another a 'child' - but in point of fact he treats her throughout as if this fourteen-, sixteen-, and eighteen-year old adolescent had the capacities for sexual response of a grown woman." [mijn nadruk] (78)
[Dus als je iets doms en pretentieus schrijft is het een geniale tekst? Goh, daar denk ik nu echt anders over. Freud ideeën over de vrouwelijke seksualiteit slaan echt nergens op. Hoe zou hij daar ook verstand van kunnen hebben? Hij zelf zit in te vullen wat Dora allemaal gevoeld moet hebben toen ze door K. lastig gevallen werd, een invulling die ze niet herkende en afwees. Erg geniaal. Gelukkig heeft ook Marcus kritiek op Freuds interpretatie. Al begrijp ik dan weer niet dat hij suggereert dat een veertienjarige meid niet seksueel kan reageren als een volwassen vrouw. Ook waarden en normen.]
"... he had motives additional to strictly therapeutic ones in saying what he did."(82)
"In fact, as the case history advances it becomes increasingly clear to the careful reader that Freud and not Dora has become the central character in the action."(85)
[Precies. Freuds interpretatie van alles wat Dora naar voren brengt heeft dan ook weinig met Dora te maken en alles met hem. En Dora weigerde opnieuw door iemand gemanipuleerd te worden, zo zou je kunnen zeggen, dus stopt ze er mee.]
Overdracht in de relaties tussen subject en subject, geïllustreerd aan de Dora-casus.
[Onbegrijpelijke abstracte taal. Het blijft totaal onduidelijk wat Lacan wil beweren. Na vier bladzijden besloten dit stuk verder te laten voor wat het is.]
"The psychoanalytic phenomenon of transference has provided a focal point in this debate [of de psychoanalyse wel een wetenschappelijke status heeft - GdG] between Freud's critics, and in particular between his feminist critics and certain of his partsians. For the former, Freud never wholly succeeds in overcoming his limitations as an individual - his historical and social limitations and, ultimately, even his own desires. For Jacques Lacan, on the other hand, the countertransference is the negative phase of a dialectical process that leads, practically speaking, to the positive transference - the key to all succesfull analyses - and, theoretically speaking, to an ultimately coherent, unified, scientific theory."(105)
[Ik ben het eens met de feministes. En Lacan kletst maar wat. Onbegrijpelijk dat Gearhart zelfs maar moeite gaat doen om "Lacan's defense of Freud's handling of the Dora case"(108) te weerleggen.]
"In Lacan's analysis of the Dora case, the distinction between the Symbolic and the Imaginary, between the Freud of the countertransference and the Freud of the transference, functions implicitly as a refutation of a feminist critique of psychoanalysis. Feminists have found Dora a particularly sympathetic figure, and this is not surprising when one considers that Freud's strategy with Dora - that of turning her rational indictment of her father back against her - was precisely that adopted by Freud toward the feminists' indictment of a masculine bias of psychoanalysis ..." [mijn nadruk] (109)
[Uitweidingen over Moustapha Safouan en Luce Irigaray, waarin de eerste de laatste bekritiseerd op dat verwijt dat de psychoanalyse handelt vanuit mannelijke vooroordelen. Daarna weer een kritische bespreking van Lacan. In feite accepteert Gearhart daarbij veel van de psychoanalytische opvattingen, wat het verhaal voor mij nogal overbodig maakt. Ik heb het verder laten zitten.]
[Blijft binnen de psychoanalyse hangen; ik vind dit feministische stuk niet boeiend.]
Zij vindt dat
"... the essential meaning of the analysis [van Dora - GdG] remains unchallenged. Dora's frigidity, so haunting to Freud and to us, is still considered a cornerstone of hysteria and its most profound symptom. And the meaning Freud attributed to it is still considered to be 'truth' by psychoanalytic theory and by popular culture." [mijn nadruk] (150)
[Het blijft hier echter volkomen onduidelijk wat frigiditeit inhoudt. Wat is dat? Geen belangstelling hebben voor mannen? Niet klaarkomen bij het neuken? Waarom wordt hier een verouderd begrip gebruikt zonder het meteen aan de kaak te stellen als vrouwvijandig? Alleen maar omdat bij Freud aangesloten wordt? Freud had geen enkel besef van vrouwelijke seksualiteit, kende de feiten daaromheen niet of wilde ze niet kennen, dus wat is het oordeel 'frigiditeit' van zo iemand waard?]
Zij wil de casus opnieuw bekijken vanuit feministisch perspectief. Ze wil niets afdoen van bepaalde ontdekkingen van de psychoanalyse.
"I will argue, however, that Freud's analysis is only partly true - intriguing fiction and flawed analysis - because it is structured around a fantasy of femininity and female sexuality that remains understood, unconscious if you will. This fantasy continues to be an essential part of psychoanalytic explanations of hysteria, forcing the recognition that psychoanalysis is not simply the theory of the formation of gender identity and sexuality in patriarchal society but is profoundly ideological as well." [mijn nadruk] (150)
[Precies. En dit betreft echt niet alleen maar de verklaringen van hysterie, maar vormt het centrum van heel de psychoanalytische theorie en waarschijnlijk ook van het psychoanalytische handelen.]
Ze noemt Freuds interpretaties in de Dora-casus
"... an ideological construct, a construct that defends patriarchal fantasies of femininity and female sexuality."(151)
[Ik ben het nog steeds met haar eens. Dora weigerde simpelweg mee te gaan in dat soort ideeën over (hetero)seksualiteit en in de bijbehorende machtsverhoudingen. Het is jammer dat de auteur daarna nog woorden vuil maakt aan het Oedipoescomplex, castratie, penisnijd en al die andere onzin. En dus neemt ze die min of meer over, waardoor ze in de fout gaat. Ook gaat ze Dora's casus opnieuw interpreteren met als referentiekader de psychoanalyse wat even aanvechtbare resultaten oplevert.]
"The notion of the omnipotent mother seeking to prevent her child's individuation has a material basis. The changing meaning and structure of the family, and the role of the mother within it, as they have developed in Western capitalist societies over the last two centuries, have resulted in exaggerated centripetal tendencies in the mother-child relationship. There appears, thus, to be a certain plausibility to the suggestion that the girl views the father as a potential liberator." [mijn nadruk] (155)
[Dit is een generalisatie van jewelste. Waarom zou die moeder die verzelfstandiging van haar kind tegen willen houden? Over welke milieus hebben we het dan, als je bedenkt dat kinderen in de meeste gezinnen al vroeg mee moesten werken om te overleven? O, hebben we het weer over de hogere en middenklasse gezinnen die hun uiterste best deden om fatsoenlijk over te komen en daarom hun kinderen voortdurend onder de duim hielden? Maar dan: Vanwaar de focus op moeder-vader-kind? Wat met de invloed van alle kindermeisjes en ander personeel in huis? Of die van de buitenwereld?
Maar zelfs dan ... Waarom zou de vader door het meisje gezien worden als een bevrijder? Had ze het zo moeilijk met haar moeder dan? Had dat niet gewoon te maken met dat de moeder er 'altijd' was en de vader niet zodat het iets met nieuwsgierigheid en behoefte aan verandering te maken zou kunnen hebben? Als de 'vader' een vrouw zou zijn geweest - we kunnen het tegenwoordig waarnemen -, zou dat dan niet hetzelfde patroon opleveren? Bovendien: hoe zo bevrijder? Al die paternalistische vaders bevestigden nog meer dan de moeders de inferioriteit van vrouwen en de rol die ze moesten innemen - ondergeschikt etc. Kortom: aanvechtbaar tot en met.]
"Freud's brilliant analysis of Ida Bauer's hysterical symptoms ... "(162)
[Als je dat kunt schrijven heb je het echt niet begrepen. Freud vult immers zelf van alles in zonder dat hij weet hoe het werkelijk was. Hoe weet hij van die erectie van K.? Ja, zo gaat dat bij mannen, zal hij gedacht hebben. Hoe weet hij dat Dora 'als gezond 14-jarig meisje' eigenlijk opgewonden was van die opgedrongen kus? Is dat misschien stiekem zijn eigen fantasietje? Zou die walging niet gewoon primaire reactie op opdringerigheid kunnen zijn? Natuurlijk kan dat. Geen opwinding, maar boosheid en walging als directe reactie. Punt. En zo verder. Wat is er dus brilliant aan een bevooroordeelde analyse? Niemand weet precies wat er gebeurd is in die twee situaties, we hebben alleen maar de verhalen van Dora zoals ze door Freud verteld worden.]
"In the face of such consistent behavior [van Dora na de twee incidenten - GdG], why should we follow Freud in his assertion that Ida Bauer's attitude toward Herr K. was not what it appeared it to be?"(162)
[Precies. Maar waarom zouden we de even speculatieve interpretatie van de casus van deze auteur hierna wel volgen? Die is evenmin helder. Wat mij betreft is niet eens zeker of Ida Bauer's fysieke problemen ook maar iets met hysterie te maken hadden. Hoe zouden we kunnen weten dat dat zo was? We hebben alleen Freuds verhaal daarvoor.]
"Freud's case history reveals much about the situation of a young woman from the Viennese bourgeoisie at the turn of the century. Dora's psychological problems can easily be linked to her social background."(181)
Freud geeft zelf toe dat zijn analyse van Dora een mislukking was.
"Freud has his own explanation of this failure, but these are not wholly convincing. Feminists have been quick to point out that the reasons for Freud's failure are clearly sexist: Freud is authoritarian, a willing participant in the male power game conducted between Dora's father and Herr K., and at no time turns to consider Dora's own experience of the events. That Freud's analysis fails because of its inherent sexism is the common feminist conclusion."(182)
[Dat lijkt me de juiste conclusie en meer zou er niet gezegd hoeven worden. Maar nee, er moet een artikel geschreven worden, er moet roem vergaard, geld verdiend. Dus krijgen we nog meer getheoretiseer.]
Maar het is een complexe casus en er bestaan desondanks grote verschillen tussen de diverse interpretaties van feministes als Hélène Cixous, Catherine Clément, Jacqueline Rose, Suzanne Gearhart, Maria Ramas.
"In my reading of Dora I want to show that neither Rose's and Gearhart's depoliticized theorizing nor Ramas' rather simplistic 'feminist polemics' will really do."(184)
Interpretatie van het idee 'fragment' dat Freud desondanks omtovert tot een 'complete tekst'.
"The 'completeness' achieved by Freud's supplementary conjectures is doubly incomplete: it consists of Dora's story (...) to which Freud 's own assumptions have been added. (...) We must assume that it is Freud himself who has imposed a fictional coherence on Dora's story, in order to render the narrative readable. (...) But that supplement is based on Freud's experience from other cases of hysteria. (...) The fragment depends on the supplement, which depends on other fragments depending on other supplements, and so on ad infinitum."(186-187)
[Goed gezien: het is Freuds verhaal, niet Dora's verhaal. Vandaar die mooie Duitse term: 'hineininterpretieren'. Je stopt van alles in jouw interpretatie van iets / iemand, met het doel om voor je eigen gevoel gelijk te krijgen met je interpretatie. En bij Freud blijft dat niet beperkt tot de Dora-casus, dat is zo 'n beetje het meest opvallende kenmerk van alles wat hij schrijft.]
Verder benadrukt Freud de overdracht, maar heeft hij het niet over de tegenoverdracht.
"Freud's attempts to posit himself as the neutral, scientific observer who is merely noting down his observations and reflections can no longer be accepted."(188)
[Hear hear ... ]
"Freud's oppressive influence on Dora does not, however, stem only from the countertransference. There are also more general ideological tendencies to sexism at work in his text. Freud, for instance, systematically refuses to consider female sexuality as an active, independent drive."(191)
[Precies.]
"The most telling instance of this deeply unconscious patriarchal ideology in Dora is to be found in Freud's obsession with the sources of his patient's sexual information."(193)
"Freud's patriarchal prejudices force him to ignore relationships between women and instead center all his attention on relationships with men."(194)
[In het vervolg meer over de behoefte van Freud om Dora's geheimen te kennen. Ik vind dat de auteur hier wat doordraaft met wat ze zegt over castratie, Kleine Hans, en zo - ze vervalt hier in psychoanalytische ad hominem- stellingen. Dat is onnodig. Dora vormt een onzeker makende bedreiging voor Freud omdat Dora hem geen macht over haar geeft, zo zou je kunnen samenvatten.]
Bespreekt het werk van Cixous / Clément.
[Kun je dat zeggen? Het zijn allemaal taalspelletjes met abstracte beweringen, alles in de lijn van Lacan. Het is gewoon geklets en na vijf bladzijden heb ik het opgegeven. Dat zo'n tekst zelfs maar in een boek wordt opgenomen. Wat wordt er nu eigenlijk gezegd / beweerd? Dat blijkt totaal onduidelijk.]
Vergelijking met What Maisie Knew van Henry James (een boek van 1897, dus geschreven in dezelfde historische periode). Invalshoek wordt: Freud identificeert zich met Dora.
[Weer een hoop tekstanalyse zonder duidelijke bodem. Je kunt overal wel een hoop interpretatie bij schrijven. 'Wat Dora zegt' wordt bijvoorbeeld gesteld tegenover 'wat Freud zegt', terwijl het natuurlijk Freud is die zegt wat Dora zegt. Teveel geklets dus. Niet verder gelezen.]
Hoe leg je een langdurige behandeling vast voor de toekomst, voor bijvoorbeeld een presentatie of voor een boek dat je wilt schrijven, of wat ook? Hoe doe je dat? Freud vond dat moeilijk, schrijft hij in Dora. Achteraf schrijf je op wat je je herinnert. Maar hoe betrouwbaar is dat? Er zijn dingen die je wilt verzwijgen, je herinnert je dingen verkeerd, je haalt er andere dingen bij en haalt ze door elkaar, je maakt de volgorde anders dan hij was. Precies dus wat een neurotische patiënt doet in zijn of haar verhaal doet Freud ook.
[Dat wordt op allerlei manieren aangetoond met de Dora-casus. Maar dat is wat mij betreft een open deur. Ik heb het artiekel daarom verder niet afgelezen.]
"In my own reading of Dora, I want to consider first the relationship between illness and seduction, then the degree of Freud's complicity in this structure, and finally the ways in which Freud's narrative style may be viewed as symptomatic or hysterical."(254-255)
[Weer een hoop overbodig geklets. Het is wel duidelijk wat er niet deugt aan heel die Dora-casus, laten we er over ophouden.]