Notities bij boeken

Max WEBER
Der Sinn der 'Wertfreiheit' der soziologischen und ökonomischen Wissenschaften (in: Gesammelte Aufsätze Zur Wissenschaftslehre, p.451-502)
Tübingen: J.C.B.Mohr/Siebeck, 1922; fotomechanische herdruk van de zesde druk van 1985 als UTB-Taschenbuch in 1988

Gaat natuurlijk ook over de vraag hoe vermenging van de empirische en de normatieve sfeer voorkomen kunnen worden. Feiten zijn van belang voor een waardediscussie, maar uit het bestaan van feiten kunnen geen noodzakelijke normen afgeleid worden. Iemand kan aan zijn waarde- en normgebonden doelen vasthouden, wat de realiteit ook leert over de adequaatheid van de middelen, de nevengevolgen, en noem maar op: niet elke handeling hoeft een aanpassing aan het mogelijke te zijn (zegt MW op 475-76)

"Waar het (in de empirische wetenschappen) alleen maar om gaat is: dat de geldigheid van een praktische imperatief als norm enerzijds en de waarheid van een empirische constatering van feiten anderzijds op twee volstrekt verschillende probleemniveaus liggen, en dat men afbreuk doet aan de specifieke waarde van beide wanneer men dat niet ziet en probeert beide sferen aan elkaar op te dringen."(463)

Wetenschap mag best vertrekken vanuit een bepaalde waardebetrokkenheid ('Wertbeziehung' = "das spezifisch wissenschaftliche 'Interesse', welches die Auslese und Formung des Objekten einer empirischen Untersuchung beherrscht" -473). Daarom is voorafgaande waardediscussie ook zeer zinvol om tot waardeninterpretaties te komen ('Wertinterpretation' = "Entwicklung möglicher sinnhafter Stellungnahmen gegenüber einer gegebenen Erscheinung" -474).

Wetenschap - zo herhaalt Weber - kan wel bij voorgegeven doelen de best geschikte middelen vaststellen.

"Slechts daar waar bij een absoluut eenduidig doel naar de daarvoor ge-schikte middelen gevraagd wordt, gaat het om een vraag die werkelijk empirisch beslist kan worden."(479)

Er kan misschien ook nog wel van rationele vooruitgang gesproken worden, wanneer men die maar begrijpt als een technische vooruitgang bij een eenduidig doel, bij een eenduidig begrip van 'technische juistheid' en bij een eenduidige kijk op de vooruitgang in de middelen. Maar meestal is van dat alles geen sprake, dus eigenlijk kan het begrip 'vooruitgang' maar beter niet gebruikt worden in de wetenschap omdat het te veel waardegeladen is.