>>>  Laatst gewijzigd: 13 augustus 2022   >>>  Naar www.emo-level-8.nl  
Ik

Notities bij boeken

Start Filosofie Kennis Normatieve rationaliteit Waarden in de praktijk Mens en samenleving Techniek

Notities

Incididunt nisi non nisi incididunt velit cillum magna commodo proident officia enim.

Voorkant De Swaan 'Tegen de vrouwen - De wereldwijde strijd van rechtsisten en jihadisten tegen de emancipatie' Abram DE SWAAN
Tegen de vrouwen - De wereldwijde strijd van rechtsisten en jihadisten tegen de emancipatie
Amsterdam: Prometheus, 2019, 275 blzn.
ISBN-13: 978 90 4463 6512

(7) Woord vooraf

De emancipatiebeweging is al gaande sinds ongeveer 1850.

"Wie terugblikt op die periode van zo’n honderdvijftig jaar kan alleen maar constateren dat een enorme vooruitgang is bereikt in de strijd voor gelijkheid en voor zelfbeschikking. Uiteraard, die gelijkberechtiging en die autonomie zijn nog lang niet gerealiseerd, niet overal, niet voor iedereen, niet in alle opzichten."(7)

Hier gaat het om de vrouwenemancipatie.

"Al die geschiedenissen van emancipatie hebben nog andere gemeenschappelijke trekken. Ze beginnen allemaal met een tijdperk van algemene onderdrukking. Daartegen beginnen kleine voorhoedes zich te verzetten. Geleidelijk winnen ze aan aanhang en invloed en gaandeweg breiden ze zich uit tot een brede beweging. Die opmars van de emancipatiebeweging stuit telkens weer op weerstand van al die mensen die zien hoe hun overgeërfde privileges opeens worden aangetast. Dat accepteren ze zelden zonder slag of stoot.

Om die taaie tegenstand tegen de vrouwenemancipatie gaat het in dit boek. Dat verzet komt in de eerste plaats van fundamentalistische gelovigen. In welk geloof ze zo rechtzinnig geloven maakt daarbij niet zoveel uit. Het tweede verzetsfront wordt gevormd door extreemrechts in de politiek."(8)

"In de #MeToo-campagnes gaat het om vrijwaring van ongewenste toenaderingspogingen, aanrakingen, aanrandingen en alle andere intieme schofferingen. De inzet daarbij is niet zozeer de zedelijkheid, maar de mogelijkheid voor vrouwen om zich vrij en veilig te bewegen op al die plaatsen die tot voor kort nog hoorden tot de mannenwereld." [mijn nadruk] (9)

[Precies, het gaat niet om seks, maar om machtsuitoefening door mannen.]

"Nog maar twee of drie generaties terug meenden mensen met grote stelligheid te weten wat het wezen van de vrouw was, wat vrouwelijk was en wat onvrouwelijk, wat vrouwen konden en wat ze nooit zouden kunnen. Omdat de mensen die het voor het zeggen hadden, en dat waren vrijwel allemaal mannen, dat zo zeker wisten, zorgden ze er ook voor dat vrouwen geen onvrouwelijke dingen zouden doen die in gingen tegen het wezen van de vrouw. Ze mochten dan ook niets ondernemen in het leven wat in strijd was met die vrouwelijke ‘natuur’. Zodoende bleken de vrouwen in overgrote meerderheid inderdaad te voldoen aan de voorstellingen die mensen zich van hen gemaakt hadden. Het vooroordeel dat aan de macht is schept zijn eigen gelijk. Hierover zijn sociologen en feministen het geheel eens.

Om aan de macht te kunnen blijven heeft het vooroordeel over de vrouw een vooroordeel nodig over de man dat een even sterke houdgreep op de werkelijkheid uitoefent. Mannen en vrouwen die zich een overtuigend beeld gevormd hebben van de vrouw, moeten daar een tegenbeeld tegenover stellen van de man. Ook dat tegenbeeld van de man vormt de mannen naar zijn evenbeeld. Het vooroordeel aan de macht schept zijn eigen gelijk: een man is dan in alle opzichten tegengesteld aan de vrouw, hij is niet verwijfd, niet meisjesachtig, niet zwak of bang, maar sterk en moedig. En zo wil de vrouw ook dat de man is. Dus moet die man zo zijn, van zichzelf en van ieder ander."(10)

[Zo is het. Het werkt twee kanten uit. Vooroordelen over vrouwen moeten bestreden worden, maar ook vooroordelen over mannen, anders verandert er niets fundamenteels. Uiteraard moet dat bij mannen. Maar ook bij vrouwen. Niet - vanuit een vals gevoel van solidariteit - aardig zijn voor vrouwen die die verkeerde beelden van vrouwen propageren, niet aardig zijn voor vrouwen die verkeerde beelden van mannen propageren. Normatief intelligent zijn. ]

(15) Het patriarchaat als schrikbewind

Over de rol die geweld tegen vrouwen speelt in het in stand houden van machtsverhoudingen waarin mannen de baas zijn.

"De volle artillerie van de religie wordt ingezet om de minderen op hun plaats te houden. En als het moet wordt het zwaar geschut van de biologische, de psychologische, de neurologische, psychiatrische en hersenwetenschappen op brutale meiden (en betweterige knullen) afgevuurd. Zo werkt de patriarchale ideologie. Ik kan het hier zo ontspannen en onbevreesd vertellen, omdat het zware verzet al geleverd is door generaties moedige feministen en fatsoenlijke mannen die alle argumenten voor de superioriteit van de man en de minderwaardigheid van de vrouw zin voor zin hebben weerlegd."(20)

"Op zoek dus naar de hedendaagse geweldsmiddelen die het systeem van de mannelijke suprematie in stand houden. Maar daar gaat nog een vraag aan vooraf: wat is de oorsprong van de voorsprong van mannen op vrouwen? Wat heeft mannen in staat gesteld om een gewelddadige heerschappij over vrouwen uit te oefenen?"(21)

(22) Het kleine verschil en de grote gevolgen (of: de verschillen in de verschillen)

Kritiek op het idee van genetische bepaaldheid.

"Het is niet waar dat mensen óf als man, óf als vrouw geboren worden en dat daarmee hun gedrag en verschijning levenslang vastliggen. De hyperpopulaire slogan ‘Mannen zijn van Mars, vrouwen van Venus’ is dan ook een kapitale bêtise. Het cliché laat wél goed zien hoe ongemakkelijk veel mensen zich nog steeds voelen in de omgang met de andere sekse: alsof het om buitenaardse wezens gaat."(25)

"Zelfs als zou blijken dat meisjes en vrouwen van nature voor een bepaalde bezigheid minder geschikt zijn dan jongens of mannen, of omgekeerd, dan volgt daar nog niet uit dat ze het niet zouden moeten doen."(25)

[Zo is het maar net. De feiten en hoe je daar normatief mee om gaat.]

"Vraag niet hoe het kan, maar in al die religies wordt de man boven de vrouw gesteld. In al die religies gaan mannen vóór in de eredienst en zijn vrouwen uitgesloten van het ambt. Op enkele recente, westerse, vrijzinnige uitzonderingen na kunnen vrouwen geen pastoor, dominee, imam, brahmaan, rabbijn of lama worden. En de vrouwen, hoe modern en geëmancipeerd ook, accepteren dat en blijven braaf maar tweederangs ter kerke gaan. Overal waar de religie zich in rechtzinnigheid verheft worden om te beginnen de vrouwen vernederd." [mijn nadruk] (26)

"Pas in de laatste vijftig tot honderd jaar zijn vrouwen vrijwel al die functies gaan vervullen, en vaak met veel succes. Daar is een goede verklaring voor: juist de twee universele en permanente verschillen tussen mannen en vrouwen – lichaamskracht en zwangerschap – hebben aan belang ingeboet."(28)

"Wat weerhield ze? Hoe kon het dat al dat potentieel talent van myriaden vrouwen eeuw na eeuw ongebruikt en ongezien bleef?
Dat komt door het terreurregime van het patriarchaat.
Over dat patriarchaat wordt nog steeds veel te vergoelijkend gesproken. Het zou een religieus regime zijn en een cultureel regime van krachtige overreding en zachte drang. De vrouwen gingen er zelf in mee en hielpen het in stand houden. En zo was het ook. Maar net als alle regimes van onderdrukking berustte het in laatste instantie op keihard en genadeloos geweld. En zo is het in grote delen van de wereld nog. Vrouwen werden niet op hun plaats gehouden met prikkeldraad en kampbewakers. Er waren geen stoottroepen of executiepelotons voor nodig. Maar voor een vrouw die morrelde aan de beperkingen die haar en haar soortgenoten waren opgelegd, dreigde heel vaak een gewelddadige en soms een dodelijke straf." [mijn nadruk] (29-30)

(31) Vóór en bij de geboorte: vruchtafdrijving en meisjesmoord

"De sekseratio van 100/105 gaat op als er niet ingegrepen wordt bij zwangerschap en geboorte. Maar dat gebeurt van oudsher juist wel en op grote schaal, vooral in behoudende, patriarchale samenlevingen, met name in grote delen van China en India, en ook in landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. In die landen schommelt de sekseverhouding bij de geboorte vaak rond de 100 meisjes op 120 jongens of zelfs nog meer. Dat komt erop neer dat voor elke 100 natuurlijkerwijs te verwachten meisjes er hoogstens 88 worden aangegeven bij het bevolkingsregister. Minstens een dozijn meisjesbaby’s is dus verdwenen, één op de acht."(31-32)

Tegenwoordig wordt ook abortus gebruikt om de geboorte van meisjes te voorkomen.

"De resultaten van deze meisjesverwijdering treffen later uiteraard vooral de jonge mannen: een permanent overschot van huwbare mannen die geen vrouw kunnen vinden en die dus vrijgezel en kinderloos blijven: ‘dode takken’, veroordeeld tot een leven als mislukkeling in eigen ogen en naar het oordeel van hun omgeving. Veel van die jonge, alleenstaande mannen zoeken hun toevlucht tot prostituees of besluiten maar te emigreren, sommigen vervallen tot misdaad of vallen ten prooi aan depressie met als uiterste consequentie zelfmoord."(36)

"Het afdrijven van ongeboren meisjes en het afmaken van pasgeboren meisjes is een demonstratief bewijs van de waardeloosheid van meisjes en vrouwen. Als het zo uitkomt kunnen ze meteen de emmer in. De oorlog tegen de vrouwen begint al vóór de geboorte."(36)

(37) Prepuberteit: genitale verminking van meisjes

"Volgens het volksgeloof zouden meisjes en jonge vrouwen zonder excisie ontremd raken en loops worden, niet in staat om hun begeerte te beteugelen, laat staan om later hun echtgenoot trouw te blijven."(38)

"De hier aangehaalde passage is een sprekend voorbeeld van de verwarrende verlegenheid die vooruitstrevende westerlingen, feministes voorop, overvalt wanneer zij zich gedwongen zien traditionele gebruiken in de derde wereld te veroordelen. Genitale verminking is uiteraard een schandalig primitivisme. Waarom zou je dat niet gewoon hardop zeggen? Talloze mensen in die contreien vinden dat ook en doen wat ze kunnen om het te bestrijden. Een grote meerderheid van vrouwen én van mannen wijst dat gebruik af, ook in samenlevingen waar het heel vaak voorkomt. In vele landen treden de autoriteiten ertegen op en wordt het bij wet verboden, soms met succes. In Egypte, waar zo’n 90 procent van de volwassen vrouwen de ingreep heeft ondergaan, gaat nu nog maar één op de zeven meisjes onder het mes. Tenminste, dat zijn de officiële cijfers. Waarom zou je als westerling die tegenstanders niet bijvallen?"(40)

"Dit suggereert dat westerse feministen geen kritiek zouden moeten hebben op praktijken die in stand gehouden worden door sommige of vele buitenwesterse zwarte mannen. Waarom niet? Eigenlijk komt dit erop neer dat zwarte mannen in het Buitenwesten zo zielig zijn dat je ze zelfs als feministe niet mag afvallen, en als westers feministe al helemaal niet. Evenmin mag door de vrouwenbeweging kritiek geuit worden op moslimimmigranten in Europa en de VS die zich misdragen tegenover vrouwen: die nieuwkomers hebben het al zo moeilijk. Over neerbuigendheid gesproken."(41)

[De moderne angst om te moraliseren die anderen nooit serieus neemt.]

"Genitale verminking is een frontale aanval op meisjes en vrouwen als seksuele wezens. Uitgangspunt is dat vrouwen hun eigen aanvechtingen niet kunnen beheersen en dat ze in ongecorrigeerde toestand onweerstaanbaar zijn voor mannen, die hún neigingen zelfs nog minder kunnen inhouden. Maar de impulsiviteit die bij vrouwen een blijk van zwakte is, geldt bij mannen juist als een bewijs van hun kracht, van hun viriliteit en potentie. Vrouwen moeten dus op allerlei manieren worden ingetoomd omdat mannen zich niet kunnen beheersen. De traditie van genitale verminking bewijst opnieuw dat de oorlog tegen de vrouwen niet enkel een ideeënstrijd is, maar een fysiek gewelddadig, uiterst bloedig gevecht om hen te onderwerpen, uitgevochten op het scherp van de snede.

Zoals zo vaak zijn ook in dit geval vrouwen medeplichtig aan de onderwerping van vrouwen. Moeders doen hun dochters deze beproeving aan, soms op eigen initiatief en zonder er iemand ook maar iets over te zeggen, zelfs niet hun dochter die de ingreep moet ondergaan."(42)

(44) Puberteit: kinderhuwelijk

"Kleine meisjes en jongens worden ver gehouden van alles wat met seksualiteit en voortplanting te maken heeft. Tegenover de volwassenen houden kinderen zich van de domme, maar onder elkaar zijn ze in het diepste geheim vaak nieuwsgierig en avontuurlijk."(44)

"In westerse landen worden jongens en meisjes van meet af aan meer gelijk behandeld, maar zijn het vaak de kinderen zelf die, soms tegen de ouders in, de traditionele rolpatronen weer opvoeren. Vaak is onduidelijk waar zij die overgeleverde opvattingen vandaan halen. Het kan dan lijken of het al van nature in die kinderen zit, als het eeuwig vrouwelijke en het eeuwige manlijke. De minste suggestie dat een jongen zich niet manlijk gedraagt, of dat een meisje niet vrouwelijk genoeg is, kan bij het kind een haast onverdraaglijke schaamte wekken. Kinderen onder elkaar zijn er heel goed in om die traditionele geboden en verboden bij elkaar in te scherpen. Het kan zijn dat een deel van deze gedragsrepertoires inderdaad is aangeboren, maar er is zeker ook een ondergrondse van grootouders, ooms en tantes, winkeliers en buren, onderwijzers, en vooral van leeftijdgenootjes, die de kinderen beschaamd terugzet in hun tijdloze genderpatroon."(45)

[Nou, dan mag je toch ook wel de media noemen, zeker vandaag de dag. En de sportclub, En zo verder. Kinderen zijn bang om af te wijken van de andere kinderen. Zo lang we dat niet doorbreken door ze onafhankelijker en weerbaarder te maken zal de rolverdeling nooit veranderen en is emancipatie onmogelijk. ]

"In veel landen bestaat een vorm van openlijke en gelegaliseerde pedofilie: het kinderhuwelijk. Het meisje heeft dat in volstrekte machteloosheid maar te ondergaan, met de volle instemming van haar omgeving. Het komt in zulke samenlevingen regelmatig voor dat een dader zich aan een klein meisje heeft vergrepen en zijn straf kan ontlopen door met zijn slachtoffertje te trouwen. Aan het meisje wordt niets gevraagd. De ouders, de geestelijken, de rechters gaan akkoord met het huwelijk om schandaal te voorkomen. Het meisje slijt de rest van haar leven naast haar verkrachter, als zijn bedgenote en als moeder van zijn kinderen."(46-47)

[Dat heeft niets met pedofilie te maken, maar met machtsmisbruik door agressieve mannen die vrouwen minachten.]

"Dit alles geschiedt onder het hoog kerkelijk gezag, evangelisch protestants of rooms-katholiek, met de politieke steun van de conservatieve meerderheidspartij en met de volle inzet van de landelijke magistratuur."(49)

[Uiteraard.]

(53) Adolescentie: aangezichtsverminking

"Jonge vrouwen, onnozel als ze zijn, zouden maar al te licht kunnen ontvlammen bij de ontmoeting met een man van buiten. Mannen zullen bij de aanblik van een ongesluierde vrouw buiten hun eigen familiekring welhaast exploderen van begeerte. Een blote enkel, een zichtbare neusbrug, een onbedekte pols is al genoeg om elke man te laten blaffen van geilheid.

Een dusdanige overschatting van de seksuele aandrift is realistisch in een samenleving waarin alle contact met het andere geslacht overbezorgd vermeden wordt. Bovendien worden jonge mensen er onwetend gehouden over de andere sekse en over seksualiteit. Met andere woorden, door een regime van seksuele onderdrukking ontstaat een werkelijkheid van seksuele onwetendheid en frustratie. Onder die omstandigheden gaat dat regime van seksuele onderdrukking ook hoogstnoodzakelijk lijken. Een dwaling die zichzelf waar maakt." [mijn nadruk] (54)

"Zelfs onder westerse volwassenen die elkaar niet kennen is kijken, op straat, in de tram, in de lift of in het café, het goed recht van de man. Een vrouw hoort haar ogen af te wenden of hoogstens nietsziend voor zich uit te staren. Als desondanks de blikken elkaar kruisen kijkt zij het eerst weg, zo snel dat het lijkt alsof ze nooit gekeken heeft. Haar voorrecht is bekeken te worden. Zijn privilege is om te bekijken. Vrouwen die blijven kijken zijn slechte vrouwen. Mannen die blijven kijken zijn meester over hun blikveld. Zo is het ook nu nog in de openbare ruimte, zelfs in vrijgevochten steden als New York, Parijs of Amsterdam."(55-56)

"Er bestaat een speciale straf voor de jonge vrouw die gekeken heeft of zich heeft laten bekijken: zij krijgt een scheut bijtend zuur in haar gezicht gegooid. Dat vreet haar gelaatshuid weg. Ze kan voortaan niet meer zien en zij is niet meer om aan te zien. Ze heeft letterlijk haar gezicht verloren. Haar familie verstoot haar, geen man wil haar nog trouwen. Dat geldt als een verdiende straf voor meisjes die lonken. En uiteraard, de dader gaat vrijuit. Maar in de wijde omtrek wordt bekend wat haar is aangedaan. Elk incident staat op zichzelf en iedere dader heeft zijn eigen redenen. Maar alle aanslagen tezamen houden het gewelddadig regime van de mannelijke suprematie in stand."(57)

"De zuurwerpers zijn zelfbenoemde, doorgeslagen zedenmeesters. In landen als Pakistan of Iran wordt hun vorm van eigenrichting door de autoriteiten streng afgewezen. Toch komt het zelden tot vervolging of bestraffing. De gezagsdragers zijn het maar al te vaak eens met de gedragsbeperkingen voor vrouwen die de zuurwerpers met geweld en willekeur proberen af te dwingen. Ook die stille medeplichtigheid van de machthebbers is deel van het gewelddadig systeem van vrouwenonderdrukking: een schrikbewind dat de emancipatie van vrouwen uit alle macht moet tegengaan. En zo wordt het ook door vrouwen in die landen beleefd."(58)

(59) Jonge volwassenheid: verkrachting

"Zo bezien zijn ‘handtastelijkheden’, ongewenste betastingen, een inbreuk op de aura van onaanraakbaarheid van een persoon, een aantasting van zijn of haar onaantastbaarheid. Als zoiets tussen een man en een vrouw voorvalt (de man vrijwel altijd als aanraker, de vrouw als ‘geraakte’), dan gaat het om ‘ongewenste intimiteiten’. Het is grensoverschrijdend gedrag omdat het de grens overschrijdt waar de aura van onaantastbaarheid begint. Mannen veroorloven zich zulk gedrag bij vrouwen als ze denken dat ze er geen last mee krijgen (dat ze het zich kunnen permitteren). Het komt dus nooit alleen maar voort uit hitsigheid, het is ook altijd machtsvertoon: ‘dat kan ík met jou doen’.

Hooggeplaatste mannen zijn dan ook handtastelijk bij vrouwen in een mindere positie of een groepje mannen gebruiken hun overmacht om samen een vrouw alleen te betasten. Sinds de grote golf van #MeToo-aanklachten is er nog weer veel meer bekend geworden over het verloop van die ongewenste toenaderingen."(59-60)

"Verkrachting is de meest gewelddadige en de meest extreme inbreuk op de vrouwelijke (én mannelijke) persoon. Verkrachting gaat verder dan een invasie van de aura van onaantastbaarheid, het gaat om een letterlijke penetratie van het lichaam en wel in de meest intieme zone. Dat gaat altijd gepaard met geweld, of minstens met dreigement en intimidatie. Het is dus ook altijd angstaanjagend, pijnlijk, beschadigend, en brengt vaak ook op langere termijn blijvende psychische en fysieke schade teweeg. Maar verkrachting is vooral een poging tot vernietiging van de vrouwelijke persoon en van de personen met wie zij hecht verbonden is." [mijn nadruk] (62-63)

"Denk niet dat dit niet bestaat in hedendaagse westerse samenlevingen. Ook daar wordt een man er nog op aangekeken als ‘zijn’ vrouw voor haar beurt praat, te heftig voor haar meningen uitkomt, te wild danst, te veel drinkt, te uitdagend gekleed gaat, of, ergst van al, er een minnaar op na houdt. Zo’n man is een sukkel, een watje, een mietje, hij draagt de hoorns en is cocu. Zij heeft de broek aan. ’t Is waar, het is een kwestie van gradatie. Onder witte westerlingen wegen die erezaken wat minder zwaar dan in traditionele buitenwesterse samenlevingen. Toch blijft het mannelijk eergevoel zich ook in het huidige Westen roeren. Heel veel echtscheidingen en zelfs zelfmoorden zijn ingegeven door gekwetste manneneer."(67)

"Mannen schamen zich vooral tegenover andere mannen wanneer zij hun vrouw niet in het gareel weten te houden. En omgekeerd, het gaat vrouwenversierders en rokkenjagers om de bewondering en de afgunst die ze met hun veroveringen bij andere mannen weten op te roepen."(67)

(69) Jonge volwassenheid: eerwraak

"Soms is het mannengemoed zo diep gegriefd door het gedrag van dochter, zuster, verloofde of echtgenote dat die vrouw weg van deze wereld moet. Ze moet dood. Dat blijft niet altijd bij wraaklustige fantasieën, hartstochtelijke vervloekingen en vrome doodswensen. Het komt geregeld voor dat de vrouw metterdaad vermoord wordt."(69)

"De moorddadige bevlieging van bedrogen of afgewezen mannen had waarschijnlijk toen al, in het Westen, niet zozeer met hartstocht te maken, maar met krenking: een diepe grief over ontrouw of afwijzing die leidde tot acute moordlust. De dader was verwond in zijn zelfrespect en zijn eergevoel. De mannen in de familie, de mannen in de kerk of kroeg en de heren van het gerecht hadden daar alle begrip voor. Sterker nog, zij begrepen dat zij het beoogd publiek waren van deze misdaad. Voor hún ogen moest de gekwetste mannelijke waardigheid van de dader worden hersteld met een mensenoffer aan de Mannelijkheid. Dat geofferde mens was uiteraard een vrouw. Ook voor de vrouwen hield de moorddaad een boodschap in: wie een man in zijn diepste eer kwetste door overspel zou daarvoor wel eens met haar leven kunnen boeten. De dader van de eermoord had goede kans om daarbij vrijuit te gaan."(70)

"De eermoord blijft dus in veruit de meeste gevallen onbestraft. Al blijft de dader straffeloos, zijn daad, die bedoeld was om in wijde kring de reputatie van de familie te herstellen, wordt alom bekend en werkt als een waarschuwing aan alle vrouwen om zich toch vooral te blijven onderwerpen aan het patriarchaal regime."(75)

"Eerwraak is een vorm van geprivatiseerd standrecht. Particulieren permitteren zich executies zonder enige vorm van proces wanneer zij zich in hun collectieve eer aangetast voelen. De autoriteiten laten dat gebeuren, ook al druist het tegen alle wet en regel in. Want iedereen begrijpt dat deze terreurdaden in laatste instantie de mannelijke suprematie over de vrouwen in stand moeten houden. Als alle traditioneel, etnisch, cultureel en religieus pakpapier is weggevouwen blijft van het patriarchaat niets anders over dan een gewelddadig schrikbewind."(77)

(78) Het sluitermoment

(80) De onstuitbare opkomst van vrouwen in de wereld van nu

Met onderwijs als een belangrijke bijdragende factor. En als tweede factor de industrialisatie die lichaamskracht veel minder belangtrijk maakte waardoor vrouwen veel gemakkelijker aan de bak konden.

(83) De lange mars door de scholen

De deelname van vrouwen aan basisonderwijs, later middelbaar onderwijs, weer later HBO en universiteit is door de decennia heen enorm toegenomen en op een gelijk niveau van die van mannen.

"In de exacte vakken zijn vrouwen nog steeds in de minderheid, maar het verschil wordt snel kleiner. Alleen bij de technische vakken zit er nog weinig vaart in.

Dat vrouwen veel vaker doorstromen naar de universiteit is een wereldwijde trend. Vrijwel overal neemt het aantal vrouwelijke studenten toe en in de meeste landen zijn vrouwen al in de meerderheid in het hoger onderwijs."(84)

"Wat al die kinderen op school niet leren is dat de meisjes in de klas de gelijken van de jongens zijn en dat vrouwen later dezelfde rechten kunnen laten gelden als mannen. Integendeel. Het lager onderwijs reproduceert en bestendigt natuurgetrouw de ongelijkheid van de geslachten, die ook voortduurt in de overige samenleving.

En toch. Overal waar meisjes naar school gaan, veranderen de verhoudingen eens en voor altijd. En al hebben ze het niet op school geleerd, die schoolmeisjes gaan zich in hun latere leven blijkbaar anders gedragen."(87)

"Er is geen statistiek van mannelijk superioriteitsbesef, er zijn geen cijfers voor vrouwelijk zelfbewustzijn. Als het echt spannend wordt moet je het nog steeds van je sociologisch inlevingsvermogen hebben. Toch zijn er cijfers die iets weerspiegelen van wat in die landen tussen mannen en vrouwen, juist in hun intieme verhoudingen, gaande kan zijn. Een intiemer gegeven dan de voortplanting is er niet in de mensenwereld. En juist daarover geven statistieken heel informatief uitsluitsel, omdat het resultaat van die intimiteiten zo goed meetbaar is: dat is het geboortecijfer.

In een prachtig overzichtsartikel heeft de sociologe Teresa Castro Martín het verband tussen de scholingsgraad van vrouwen en hun vruchtbaarheid in zesentwintig landen besproken. Het blijkt dat vrouwen minder kinderen krijgen naarmate ze langer schoolgegaan zijn. Tien jaar school betekent twee, drie kinderen minder. Die beter opgeleide vrouwen krijgen ongeveer zo veel kinderen als ze wilden hebben. En het is onmiskenbaar: zij willen minder kinderen. Bovendien hebben die opgeleide vrouwen een minder fatalistische houding tegenover de voortplanting. Ze laten zich minder gezeggen. En ja hoor, dat is uitgezocht: geschoolde vrouwen gebruiken veel vaker voorbehoedsmiddelen dan ongeschoolde. Ze kennen de weg beter en kunnen beter met de middelen omgaan. Bovendien hebben vrouwen die minder kinderen krijgen betere kansen op de arbeidsmarkt en het uitzicht op betere banen sterkt hen in hun voornemens om langer op school te blijven." [mijn nadruk] (88)

"Nu blijkt dat juist in landen waar vrouwen minder kansen hebben in de samenleving, zij vaker kiezen voor studies in de exacte vakken"(90)

(91) Vrouwen veroveren de universiteit

[Dit is een bijzonder oppervlakkig stukje, dat vooral handelt over de verhoudingen van mannen en vrouwen aan Amerikaanse universiteiten. Geen spoor van de uitgebreide kritiek zoals Kipnis die geeft. ]

(94) Gezondheidszorg: rond zwangerschap en bevalling

"De daling van de sterfte onder zwangere en pas bevallen vrouwen hing nauw samen met de beschikbaarheid van geschoolde vroedvrouwen in plaats van gewone artsen, die niet speciaal waren opgeleid voor bevallingen.

Tot het begin van de vorige eeuw was kraamvrouwenkoorts een aandoening die veel vrouwen teisterde voor en na de bevalling. Ignaz Semmelweiss ontdekte de oorzaak al in 1847: vrouwen raakten besmet doordat vroedvrouwen en artsen eigenhandig de ziektekiemen van de ene op de andere kraamvrouw overbrachten. Uit onwetendheid maakten ze hun handen en instrumenten niet goed schoon. Het duurde nog tot het einde van de negentiende eeuw voordat medici en verloskundigen accepteerden dat zijzelf de oorzaak waren en dat ze dus een veel striktere hygiëne in acht moesten nemen." [mijn nadruk] (94-95)

[Typisch voor de medische stand, dat laatste. Een dikke plank voor de kop.]

"Er zijn heel wat landen waar abortus onder alle omstandigheden onmogelijk wordt gemaakt, ook als de zwangerschap het gevolg is van verkrachting, ook als het leven van de vrouw bij een bevalling in gevaar komt, ook als het gaat om aankomende moeders die zelf nog kinderen zijn. Juist in zulke landen wordt over seksualiteit heel geheimzinnig gedaan, zijn voorbehoedsmiddelen niet of nauwelijks verkrijgbaar en weten jonge meiden niet goed hoe ze zwangerschap kunnen voorkomen. Het landelijk cijfer voor tienerzwangerschappen is dus een heel goede index van de nationale seksuele hypocrisie." [mijn nadruk] (95)

[Mooi gezegd. Triest maar waar. En altijd weer die verdomde religies die daar zo'n grote rol in spelen.]

"Niets dan misère, onnodige misère, welbewust in stand gehouden door fanatieke priesters, dominees en imams met hun dweepzieke aanhang. Ondanks alle vrome praatjes berust het totale abortusverbod op een simpele denkfout: dat er tussen de bevruchting en de bevalling één exact moment is aan te wijzen waarop de vrucht een mens wordt."(97)

"Vaak lopen godsdienstige vrouwen voorop bij de herinvoering van orthodoxe leerstellingen en geloofspraktijken. In die orthodoxie worden vrouwen immers verheerlijkt als huisvrouw en moeder, hoedsters van het leven. Bij alle glorificatie van dé Vrouw wordt dan aan echt bestaande vrouwen, aan hun behoeftes, problemen en rechten voorbij gekeken." [mijn nadruk] (98)

(103) Betaalde arbeid en onbetaald werk

"Langzamerhand is in bijna alle westerse landen vrijwel iedere positie in het bedrijfsleven toegankelijk voor vrouwen. Nog enkele mannenbolwerken weten zich te handhaven, vooral in sectoren die vanouds lichaamskracht en uithoudingsvermogen vereisen, zoals de mijnbouw en de scheepvaart, de bouw en de brandweer. Maar ook in die takken komt het nu door mechanisering en door arbeidswetgeving veel minder aan op brute spierkracht. Alleen de ballast van de traditie verspert vrouwen hier en daar nog de toegang."(105)

"De stormvloed van de vrouwenemancipatie vloeit hier weg op het strand van ontelbare kleine dagelijkse zorgen thuis en van talloze alledaagse vooroordelen op het werk. Zeker in het Westen gaat de strijd niet langer om wetgeving tegen de achterstelling van vrouwen in het algemeen. Het gevecht wordt nu van ’s ochtends negen tot ’s middags vijf op het werk gevoerd, en van ’s middags vijf tot ’s ochtends negen in het gezin."(110-111)

"Rechtse stromingen benadrukken het belang van de vrouw in het huishouden voor de instandhouding van het gezin, de bouwsteen van gans het volk. Zij leggen de nadruk op de taak van de vrouw als moeder, die door kinderen te baren het voortbestaan van de natie zeker stelt. Veel vrouwen voelen zich daardoor erkend in de waarde van hun werk en begrepen in hun keuze voor de rol van huismoeder. Dat verklaart veel van de steun van vrouwen voor conservatieve bewegingen en rechtse partijen. Dat zij ondertussen ook vastgezet worden in het gezin als het exclusief domein van de vrouw en dat zij zo worden afgehouden van een loopbaan buitenshuis, weegt blijkbaar minder zwaar voor vrouwen die hun keuze voor het huishouden al gemaakt hebben. Feministen komen op voor een opleiding en een betaalde baan voor elke vrouw. Behoudende vrouwen vatten dat op als een kleinering van het huishoudelijk werk en van het moederschap. Zij zien het als een motie van wantrouwen tegen het onverbrekelijke huwelijk en het zaligmakende gezinsleven. Dus ervaren ze het als een krenking en worden veel van die vrouwen van de weeromstuit antifeministisch." [mijn nadruk] (113)

[Ja, maar hoe los je dat op? Hoe kun je de emancipatie van vrouwen voor elkaar krijgen als vrouwen zelf weigeren te emanciperen?]

(115) Politieke machtsvorming

"Ondanks alle hervormingen is de achterstand van vrouwen het grootst op politiek terrein. Daar gaat het om herverdeling van de macht.

Er zijn in de loop van de geschiedenis heel wat vrouwen aan de macht geweest. Bijna altijd waren zij de weduwe of de dochter van een mannelijke heerser. Ze hadden die macht niet eigenhandig weten te verwerven, maar geërfd van een overleden echtgenoot of vader, wiens macht en charisma op hen afstraalde. Ze bleven ‘de vrouw van...’."(115)

"Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw wisten vrouwen aan het bewind te komen op eigen kracht. Regeringsleiders als Golda Meir, Margaret Thatcher of Angela Merkel deden als politici in geen enkel opzicht onder voor mannen. Het bewijs van vrouwelijke geschiktheid voor de politieke machtsuitoefening wordt dus telkens opnieuw geleverd. De vrouwen die op eigen kracht aan de macht kwamen waren vaak weduwe (Golda Meir), of gehuwd en kinderloos (Theresa May, Angela Merkel). Margaret Thatcher was tijdens haar premierschap getrouwd en was moeder van twee zoons, maar meneer Thatcher, de eersteministersman, werd uitgelachen als een echtgenoot die zich op de kop liet zitten door the Boss. Blijkbaar weet het publiek zich geen raad met het mannelijk aanhangsel van een vrouwelijke machthebber en kennelijk blijft het toch moeilijk om een vrouw aan de macht ook te zien als moeder en echtgenote. Een vrouw met macht moet seksloos zijn."(116-117)

"Dat ook nu nog zo weinig vrouwen op eigen kracht een politieke machtspositie hebben kunnen bereiken is verrassend. In het Westen zijn vrouwen in de meeste landen al sinds het begin van de vorige eeuw kiesgerechtigd, al minstens honderd jaar."(117-118)

"Ik heb geen geval kunnen vinden waarin een vrouwenpartij zelfs maar één parlementszetel won. Daar heb ik geen verklaring voor."(118-119)

"Toch bestaan vrijwel nergens vrouwenbonden die naar aanhang en invloed te vergelijken zijn met de vakbonden. Vrouwenorganisaties nemen niet deel aan het geregeld overleg in officiële raden of bedrijfsorganen. Ze organiseren zelden of nooit stakingen of massale boycots." [mijn nadruk] (119)

[De Swaan is kritiekloos als het om #MeToo gaat. zie p. 119]

"Lang niet alle vrouwen steunen dit soort acties. Er zijn zelfs heel wat vrouwenorganisaties die zich verzetten tegen vrouwenrechten. Vaak hebben ze banden met een kerkgenootschap en keren ze zich met religieuze argumenten tegen abortus, anticonceptie of echtscheiding. Zij menen dat zij daarmee het gezinsleven verdedigen en zo juist opkomen voor de vrouw, die zich immers het best kan ontplooien binnen de veilige omheining van het traditionele huishouden. Van oudsher hebben veel conservatieve en religieuze vrouwen zich gericht tegen de emancipatie van de vrouw buitenshuis, tegen gelijkberechtiging met de man. Die vrouwen bestreden drankmisbruik, al dan niet gedwongen prostitutie, pornografie en allerlei zedeloosheid. Zij probeerden ook de verpaupering tegen te gaan en verarmde gezinnen bij te staan met liefdadige initiatieven." [mijn nadruk] (120)

[Ik zou wel eens willen weten om hoeveel vrouwen dit gaat als percentage van het totale aantal vrouwen, in Nederland bijvoorbeeld. Er is tot nu toe trowuens geen antwoord gegeven op de vraag waarom er geen vrouwenpartij of vrouwenvakbond is die opkomt voor de belangen van vrouwen in de samenleving. Misschien zit de oorzaak jusit hierin dat de meeste vrouwen erg tevreden zijn met de traditionele rolverdeling waarin ze kunnen leunen op mannen.]

"Zo raakte de Amerikaanse cultuur gefeminiseerd, schrijft Douglas [in The Feminization of American Culture. New York, NY: Avon Books, 1977 - GdG]. De vrouwenliteratuur bloeide op in boek en tijdschrift. Er kwam meer aandacht voor gevoelens, romantiek, natuurschoon en voor bevindelijke religieuze beleving. Daarin vonden vrouwen steun bij de geestelijkheid. Deze stroming was niet radicaal maar behoudend, bleef buiten de strijd voor het vrouwenkiesrecht, verwierp de seksuele bevrijding van de vrouw en had ook in alle andere opzichten een preutse inslag. Nu, anderhalve eeuw later, zijn al deze trekken nog te herkennen in de politieke voorkeuren van heel veel vrouwen – en mannen – in de VS, en daar niet alleen." [mijn nadruk] (121)

[Hoeveel? ]

"Al deze cijfers kunnen nog het best in een paar woorden worden samengevat: ook al hebben ze al sinds generaties het kiesrecht, vrouwen zijn nog steeds bijna overal veruit in de minderheid binnen de bolwerken van de politieke macht. Hun positie werd de laatste kwarteeuw in haast alle landen sterker, maar in de afgelopen jaren stagneert wereldwijd de opmars van vrouwen in de politieke instituties.

Waarom het toch nog zo moeizaam gaat, daarover is door feministen heel veel geschreven.
Mannen hebben zich met hand en tand verzet en dat vaak op een subtiele, zeg maar slinkse manier. Zij weten heel effectief te suggereren dat vrouwen niet geschikt zijn om macht uit te oefenen. Als vrouwen wél een machtspositie bekleden, dan wordt algauw van ze gezegd dat ze ‘te hard’ zijn (the Iron Lady), dat ze zich overschreeuwen en hun feminiene aard geweld moeten aandoen om in de harde wereld van de politiek te overleven. De vrouwen die zich wel weten te handhaven zijn geen ‘echte’ vrouwen maar ‘haaibaaien’, ‘manwijven’ of ‘kenaus’ (allemaal termen waarmee een vrouw die krachtig opkomt voor haar ideeën en haar achterban buitenspel gezet wordt). Als ze haar mannetje staat in het politiek bedrijf en mannelijke tegenstanders weet te overtroeven, dan wordt ze algauw uitgescholden voor ‘teef’, ‘bitch’ of ‘kreng’."(123)

[Kijk, en dat is weer de 'wij zijn slachtoffers' - benadering met het simpele 'het is de schuld van de mannen'. Gezien de eerdere opmerkingen kun je je ook afvragen wat de rol van de vrouwen zelf is bij dit gegeven. ]

"Het komt erop neer dat het politiek talent van een vrouw tegen haar wordt ingezet als bewijs dat ze geen ‘echte’ vrouw is."(124)

"Heel wat vrouwen doen mee aan die diskwalificatie van succesvolle vrouwen in de politiek en in het bedrijfsleven. Vrouwen mogen in die mannenwereld geen succes hebben, want daarmee laten ze blijken dat ze vast niet deugen als huisvrouw, moeder, minnares. Misschien wekken die succesvolle vrouwen ook wel eens afgunst bij vrouwen die het niet zover geschopt hebben."(124)

[Hoeveel vrouwen? En hoe zit dit precies? En hoe kun je dat aanpakken? Hoe kun je die vrouwen van mening doen veranderen? Ik vind dat De Swaan erg blijft hangen in bepaalde vrouwenstandpunten]

(126) De terugstoot: ressentiment onder mannen

"Mannen die tot een lagere sociale laag horen ontlenen hun trots juist aan het feit dat zij kostwinner zijn en genoeg verdienen, zodat hun vrouw niet hoeft te werken. Zij zullen uit alle macht vasthouden aan traditionele gezinsverhoudingen: die maken precies het kleine verschil uit met de laag beneden hen, waarin de mannen niet genoeg verdienen om het gezin te onderhouden. Daar móet de vrouw wel uit werken. Dat maakt zulke mannen dan wat minder achtbaar.

De mannen onder aan de sociale ladder hebben alleen hun vrouw om zich superieur aan te voelen. Hun is er alles aan gelegen om de mannelijke suprematie over de vrouw te behouden. Over wie anders kunnen zij de baas spelen dan hun eigen vrouw en kinderen? Vandaar dat de sterkste tegenstand tegen de vrouwen­emancipatie vaak komt van de minder en de minst kansrijken in de samenleving."(131)

"Het laatste deel van dit boek is in zijn geheel gewijd aan de bewegingen die worden gedragen door dat ressentiment en de zucht naar wraak, door de mannelijke razernij over de vernedering die de emancipatie van de vrouw hun aandoet."(132)

(133) De oorlog tegen de vrouwen door jihadisten en rechtsisten

"De twintigste eeuw was wel wat geweld gewend in destructieve pamfletten, van Lenins Staat en Revolutie tot het nog veel kwaadaardiger Mein Kampf van Adolf Hitler en de aansporingen tot revolutionair geweld in het oeuvre van Mao Zedong. In de beginjaren van de eenentwintigste eeuw schallen opnieuw de oproepen tot moord op grote schaal in naam van de hoge idealen van Volk en oemma. Ditmaal klinkt als een sonore bastoon telkens weer de afkeer van de vrouwenemancipatie mee."(138)

(139) Fanatisering

"De Amerikaanse socioloog Michael Kimmel heeft uitgebreid onderzoek gedaan onder extreemrechtse, gewelddadige jongeren in de VS. Hij signaleert een blinde vlek in haast alle studies naar zulk rechts-extremisme: de auteurs zien steeds weer over het hoofd dat het in overgrote meerderheid gaat om jonge mannen. Die rechtsistische mannen leven, zegt Kimmel, in aggrieved entitlement; zij zijn in één woord verongelijkt. Zij zijn vervuld van wrok omdat hun onthouden wordt waarop zij menen recht te hebben: een erkenning als volwaardige man. Een echte man is voor hen iemand die gerespecteerd wordt als kostwinner, als gezinshoofd. Ze voelen zich miskend, gekleineerd, geminacht, door vrouwen en door iedereen die beter geslaagd is in de maatschappij dan zij. Zij proberen dit gemis aan mannelijke waardigheid goed te maken door overdreven mannelijk gedrag, met uniformen, insignes en tatoeages, met gezuip en gebral, gedreig en geweld. De camaraderie van mannen onder elkaar in motorclubs, vechtclubs of milities geeft hun het gevoel dat ze ergens bij horen en daar gewaardeerd worden."(143-144)

[Ik vraag me af of we zoveel hebben aan dat soort verklaringen van reactionair gedrag. Het punt is dat dat gedrag de wereld uitgeholpen moet worden. Hoe gaan 'we' dat aanpakken? Dat betekent bijvoorbeeld dat er ingegrepen moet worden in twee 'grondrechten': de vrijheid van godsdienst en de vrijheid van meningsuiting voor iedereen die er conservatieve en reactionaire standpunten op na houdt. Ook zou het recht om te stemmen voor die mensen ingeperkt moeten worden, want waarom zouden we mensen met een totaal anti-democratische overtuiging het recht geven om in een democratie mee te praten?]

"De harde kern van elk fanatisme is de verabsolutering: niets weegt op tegen het absoluut gelijk dat zich beroept op God of het Volk. Er was nog een derde variant van dit modern absolutisme, het communisme, dat in naam van de arbeidersklasse, van het proletariaat, in de twintigste eeuw onnoemelijk verderf aanrichtte en dat nu roemloos is uitgeraasd."(145)

[Pardon? Dat is wel een erg gemakzuchtige bewering. Laten we het dan ook meteen maar over het absolutistische kapitalisme hebben en over al het verderf dat dat aanrichtte en nog steeds aanricht. De Swaan is soms ergerlijk oppervlakkig.]

(148) Jihad: vrouwenvernietiging door IS en gelijkgezinden

"Gematigde moslims hebben de neiging om elk verband tussen terrorisme en islam te ontkennen. En ook veel progressieve westerlingen beweren maar al te graag dat de jihadistische leer en praktijk niets met de islam te maken hebben."(150)

"Het vérstrekkend islamisme, het jihadisme, is een ideologie van vrouwenonderdrukking, verheerlijking van geweld en dood, van de uitstoting en uitroeiing van andersgelovigen en van geloofsdwang om de eigen aanhang in slagorde te houden. Het is fascisme met een islamitische pet op. Want het fascisme als kale geweldsleer heeft altijd nog een pet nodig om het eigen nihilisme te dekken: het Volk, de Leider, de oemma, het Wereldkalifaat.

Het islamisme is niet de kern van de islam, het is een uitwas, een zijstroom. Binnen het uitgebreide stroomgebied van de islam zijn er tal van richtingen die heel goed samengaan met mensenrechten, democratie en de tolerantie voor andersdenkenden en anderslevenden. Zo’n gezindte moet dan wel een beetje smokkelen met een paar dwarsliggende regels in de heilige boeken of in de overlevering. Allal al-Fassi, een progressieve salafist en grondlegger van de democratie in Marokko, verkondigde dat de islam gekomen was om de vrouw te bevrijden. De vrouwen hebben op elk gebied dezelfde voorrechten en plichten als mannen. Zij moeten met de mannen samenwerken in huis, op het werk en in de politieke arena. Ook dit is in de islam ongetwijfeld een verdedigbare visie. Alle religies hinkelen in het geniep wel eens om een paar stelregels van hun geloofsleer heen. Er is alle reden om te hopen dat een liberale islam ook in West-Europa zal opbloeien. De Franse politicoloog Dominique Moïsi schrijft: ‘Een toenemend aantal goed opgeleide moslima’s van de tweede generatie in Europa, Amerika en de islamitische naties kiezen ervoor om binnen de islam te strijden voor vrouwenrechten, iets wat mettertijd een van de krachtigste van alle revoluties zou kunnen blijken te zijn.’"(171-172)

[Ik vind dit tamelijk naïef. Religie werkt uiteindelijk nooit bevrijdend, altijd onderwerpend. Aan het eind van de rit is er toch altijd de dwang van het 'heilige boek', van de 'geloofsgemeenschap', van de 'priesters', en uuiteraard van die boven alle mensen verheven 'god'. Waarom zou je - zoals sommige gelovigen doen - zoveel energie stoppen in het tolerant maken van iets wat principieel intolerant is? De Swaan is hier opnieuw pseudo-tolerant.]

(174) Oud en nieuw rechts in het Westen

"Rechtse groeperingen in het Westen vormen een bonte schakering van de diepst vrome dwepers tot de meest libertaire atheïsten. Maar over één ding zijn ze het allemaal eens: vrouwen moeten blijven waar ze horen: thuis, in de keuken, in de slaapkamer en in de kinderkamer. De rechtsisten zijn ook bijna altijd tegen immigratie, vragen om hard optreden tegen criminelen, willen het Volk, het blanke ras of de gemeenschap der gelovigen bewaken tegen vreemde smet, achten het cultureel erfgoed en de aloude tradities bedreigd door nieuwlichterij, en verzetten zich in grote meerderheid tegen abortus, anticonceptie en homoseksualiteit. Bovendien zien zij sinds jaren de islam in het algemeen en de jihad in het bijzonder als het grootste gevaar voor de westerse beschaving.

Rechtse kiezers hechten minder aan gelijke rechten voor de vrouw dan de rest van het electoraat."(175)

[En ineens is dit hoofdstukje afgelopen. Wat wil De Swaan hier nu eigenlijk mee zeggen? Ja, er zijn allerlei vormen van rechts en die vinden ongeveer dit en dat.]

(178) Marianismo en machismo in katholiek Latijns-Amerika

"De rooms-katholieke kerk telt in de hele wereld zo’n 1,2 miljard gelovigen, waarvan ongeveer een derde in Latijns-Amerika woont. Zij verkondigt daar in alle gemoedsrust een fanatieke vrouwvijandige doctrine. Die leerstellingen komen er in het kort op neer dat vrouwen niet over het eigen lichaam kunnen beschikken, niet kunnen bepalen of ze zwanger zullen worden, of ze die zwangerschap zullen afbreken en of ze van hun man zullen scheiden. Een vrouw heeft mannelijke bescherming nodig tegen haar eigen zwaktes en tegen de dreiging van vreemde mannen. Voor haar eigen bestwil."(178)

"Er is veel te doen geweest over de bevrijdingstheologie van progressief geïnspireerde katholieken in Latijns-Amerika. Die is alweer voorbijgewaaid. Maar al die tijd en ook nu nog heerst in grote delen van Zuid- en Midden-Amerika de katholieke kerk in haar meest reactionaire en doctrinaire gedaante. Het politieke conservatisme in die landen stoelt dan ook geheel en al op de kerkelijke leer. Een werelds conservatisme is er nooit tot ontwikkeling gekomen. Het is trouwens maar de vraag of een autonoom conservatisme wel ergens ter wereld bestaat. Conservatieven zijn vrijwel overal hecht verbonden met de kerk, het bedrijfsleven en de staat of met alle drie de gevestigde machten tegelijk." [mijn nadruk] (179)

[Zoals gezegd: het heeft geen zin om een religie van binnen uit te willen hervormen. En er is wel degelijk 'werelds conservatisme' tot ontwikkeling gekomen, wat een rare bewering. Waarom zou dat een 'autonoom conservatisme' moeten zijn? Alles in een samenleving is met elkaar verbonden en allerlei vormen van conservatief denken zoeken en ondersteunen elkaar. ]

"In veel streken van Latijns-Amerika heerst nog volop het spreekwoordelijke ‘machismo’. Dat is met ‘mannelijkheid’ niet te vertalen, want het is het ideaal van het kindmannetje. Zo’n macho is eigenlijk nog een groot, uit zijn krachten gegroeid jongetje. Hij is vooral zinnelijk en potent, kortweg ‘geil’. Hij doet alsof hij wil, overal en altijd, en met elke vrouw die vruchtbaar is en niet zijn naaste verwante. De macho is ook een mannetje van eer. Wie wat beweert over de kuisheid van zijn moeder, zijn zuster, zijn vrouw of zijn dochter krijgt met hem te maken. Dat moet uitgevochten worden. Wie zijn fysieke moed in twijfel trekt ondergaat onmiddellijk een tastbaar bewijs van zijn gevechtskracht.

Het eergevoel van de macho, hoe gezwollen het ook zijn mag, dekt toch niet veel meer dan dat. In het huwelijk, in de politiek en in zaken komt het op trouw en eerlijkheid veel minder aan. Een macho is bovendien niet verantwoordelijk, niet aansprakelijk voor zijn eigen daden. Hij doet zich voor als te begerig en te driftig om zich te kunnen beheersen. Daarom mogen zijn ontsporingen hem ook niet aangerekend worden. Hij is, zoals gezegd, voor altijd een groot kind, maar dan wel oversekst en overmoedig."(180)

[Raar taalgebruik. Slecht idee om dat soort mannen te associëren met kinderen. Het zijn volwassenen, ze ZIJN gewoon aansprakelijk voor hun daden, ze DRAGEN gewoon de verantwoordelijkheid voor hun handelingen. Er is geen verontschuldiging voor hun gedrag. En ook niet voor het gedrag van vrouwen die er mee dwepen. De Swaan is enorm aan het kletsen in dit hoofdstuk.]

(188) Evangelische bewegingen

"Buiten West- en Noord-Europa gaat het vaak heel anders toe. Vrijwel overal in de wereld van de islam voltrekt zich juist een intensivering van de geloofspraktijk. Van de weeromstuit worden hindoes nog meer hindoe. China blijft officieel even atheïstisch als het sinds 1948 is, maar onbekend blijft wat zich achter de schermen van censuur en vervolging afspeelt: hoogstwaarschijnlijk zijn heel wat Chinezen gelovig, maar kunnen zij hun geloofsovertuiging vaak niet openlijk belijden." [mijn nadruk] (188)

[Hoezo 'censuur en vervolging'? Waarom is het zo raar dat een groot land bepaalt dat religie een bijzonder slechte zaak is en religie en zijn organisaties dus verbiedt? Waarom zouden mensen hun 'geloofsovertuiging' (wat dat ook is) openlijk moeten kunnen belijden? Waarom zou je toestaan dat je inwoners - onder invloed van allerlei volksmenners - openlijk allerlei irrationele onzin verkondigen die mensen omlaag haalt? Lees hierna de bladzijden - p.189 tot p194 - over de ontwikkeling van religie in de VS, gestimuleerd en betaald door het conservatieve bedrijfsleven, over de relaties ervan met de politiek, en met name over de totaal asociale en reactionaire opvattingen die die religieuze groepen er op na houden en propageren. Is dat dan beter? ]

"Opmerkelijk is dat onder de welvarende, ontwikkelde naties de Verenigde Staten ook nu een sterk godsdienstige inslag vertonen: zo’n vier vijfde van de bevolking noemt zich religieus, ongeveer driekwart christelijk."(189)

"Dat had vast iets te maken met de strijd tegen het ‘goddeloze communisme’ in de Sovjet-Unie. Daar wilden Amerikanen hun patriottisme, democratische gezindheid en christelijke overtuiging tegenover stellen. Maar er was meer aan de hand. President Franklin Roosevelt zette met zijn New Deal een hele reeks ingrijpende hervormingen door: sociale verzekering, ziekteverzekering, arbeidsbescherming, werkgelegenheidsbeleid. In rechtse kringen klonk de alarmkreet ‘sluipend socialisme!’ Grote ondernemers kwamen in verzet tegen de almaar toenemende invloed van de staat. Tegen de verlinksing onder Roosevelt zou een militant christendom het beste bolwerk vormen, dachten ze. Zij steunden populaire predikanten, vooral van evangelischen huize, zoals pinkstergemeenten en sommige baptistenkerken."(189)

"Naast Graham en LaHaye diende zich een hele reeks mediadominees aan die met hun prediking werelds fortuin en wereldfaam wisten te bereiken. In de politiek waren zij stuk voor stuk aartsreactionair en gepreoccupeerd met vrouwen en seksualiteit. Zij bestrijden ook nu het openbaar onderwijs, omdat het de houdgreep van kerk en gezin op de kinderlevens verzwakt. Ze zijn faliekant tegen bijstand, sociale zekerheid en overheidsverzekeringen voor ziektekosten, omdat de kerkelijke liefdadigheid daardoor niet langer onmisbaar is." [mijn nadruk] (190)

[Natuurlijk raakt dat niet alleen de politiek.]

"Er moet al een ontvankelijkheid voor kerkelijk bekeringswerk hebben bestaan in het gemoed van talloze Amerikanen, anders hadden de televangelisten niet zo veel weerklank gevonden. Zij prediken een heel individualistische versie van het evangelie, met de nadruk op persoonlijke wedergeboorte en vrije keuze. Werelds, zakelijk succes wordt vaak gezien als een teken van Gods bijzondere genade."(191)

"In de evangelische beweging gaat het naast patriottisme vooral om family values, om het gezin als hoogste waarde. Uiteraard staat daarin de vrouw centraal. Zij bestiert het huisgezin, daar is haar plaats. Zij draagt en baart en zoogt de kinderen, voedt en verzorgt ze. Daaraan ontleent ze ook een machtspositie binnenshuis, die ze kan laten gelden zolang zij het gezag van de heer des huizes respect betoont. Haar man werkt om het gezin te onderhouden, waakt over vrouw en kinderen en staat als het moet klaar om ze te verdedigen tegen elke dreiging van buiten. De taakverdeling tussen man en vrouw is evident, duidelijk, oeroud en onveranderlijk."(192)

"Evangelisch christenen maken ruim een kwart van de Amerikaanse kiezers uit en steunen in grote meerderheid de Republikeinse Partij. Daar hebben zij een ongeëvenaarde invloed op de selectie van kandidaten en op de bepaling van het beleid. Die evangelische Republikeinen zijn beduidend vaker dan overige Amerikanen van mening dat mannelijke politici beter voor hun belangen kunnen opkomen en betere politieke leiders zijn dan vrouwen.

Dit alles is niet anders dan het alom gebruikelijke seksisme, dun afgelakt met wat Bijbelcitaten. De evangelische christenen laten het daar niet bij. Het is hun niet genoeg dat vrouwen in eigen kring teruggedrongen worden uit het openbare leven. Zij willen de hele Amerikaanse samenleving de beperkingen van hun geloofsleer opleggen. Daarin zijn ze even strijdbaar als bemoeiziek. Van het begin af aan was de seksualiteit een belangrijk strijdpunt voor de evangelicals. Zij voerden massale campagnes tegen pornografie en zedeloosheid, vooral in de bioscoop. Zij bestreden homoseksuelen en verzetten zich later uit alle macht tegen het homohuwelijk.Vóór alles gaat de strijd tegen abortus." [mijn nadruk] (193)

"De evangelische stroming heeft zich in de afgelopen veertig jaar snel verbreid in Latijns-Amerika en groeit nu ook in Azië en Afrika. Dat komt door intensieve zendingsactiviteit met heel veel geld en grote persoonlijke inzet van de zendelingen. De evangelicals gaan voorop in de strijd tegen de vrouwenbevrijding. En toch is hun groei in de VS en daarbuiten vooral te verklaren uit de aantrekkingskracht van de evangelische kerken, juist op vrouwen. Die krijgen in deze kerken veel meer de ruimte dan bij andere gezindten. De evangelische boodschap sluit goed aan bij de ondergeschikte huiselijke rol die veel vrouwen in landelijke gebieden en in buitenwesterse landen toch al vervullen. Veel van de nieuwe bekeerlingen wonen pas betrekkelijk kort in de stad en hebben moeite met de moderne, stadse waarden. Er is veel heimwee naar de goede oude tijd, toen de mensen nog hun plaats kenden, op het land, in het dorp, ‘waar de vroeger nog robuuste rechtzinnigheid ontwricht geraakt is’. De plaats van de vrouw was thuis, in het gezin. Daar kreeg ze tenminste respect voor haar inspanning en toewijding. Althans, zo leeft dat verleden nu voort in de herinnering. In de evangelische – en trouwens ook de katholieke – kerk krijgen huisvrouwen alle eer voor hun werk binnen het gezin. Niemand kijkt op ze neer omdat ze geen diploma’s of titels hebben en geen indrukwekkende baan buitenshuis. Ze kunnen gewoon gewoon zijn." [mijn nadruk] (194)

[Ja, hoor, en mannen kunnen ook gewoon gewoon zijn en doorgaan met oorlog voeren, de aarde verpesten, en zo verder. O ja, en ook met het slaan van hun vrouwen, het verkrachten van andere vrouwen, en noem maar op. Met andere woorden: vrouwen zijn medeplichtig aan wat mannen de wereld aandoen omdat ze weigeren te emanciperen. Je ziet er aan hoe belangrijk onderwijs voor vrouwen inderdaad is. Hoewel allerlei opgeleide vrouwen ook weinig moeite doen om te emanciperen. Je ziet er aan dat het bestrijden van welke religie dan ook in een samenleving een belangrijke zaak is. De geschiedenis laat dat zien, de VS en andere landen vandaag de dag laten het zien: religie leidt altijd tot ellende. Is het gek dat China daar een andere benadering in heeft? Nee.]

(196) Ultraorthodoxe joden

"Omdat het burgerlijk huwelijk in Israël niet bestaat, moeten mensen wel door een rabbijn getrouwd worden. Die kan dat weigeren als hij niet overtuigd is van hun religieuze status als jood. Kortom, de scheiding tussen kerk en staat is in Israël nooit doorgevoerd, ook al is een ruime meerderheid van de Joodse Israëli’s niet orthodox, maar ongelovig.
Het zal niemand verbazen dat de rabbinale toepassing van duizendjarige religieuze wetgeving steevast in het nadeel van de vrouwen uitvalt."(197-198)

[Nog zo'n voorbeeld van een land waar religie de dienst uitmaakt. Geen burgerlijk huwelijk? Wat een achterlijkheid.]

"Ook dit is iets van de laatste tien, twintig jaar. Steeds vaker duiken zedigheidspatrouilles op, die openlijk aanmerkingen maken op vrouwen wier voorkomen hun niet aanstaat. Dat loopt algauw uit op schelden en tieren, duwen en soms erop slaan. Alweer, de vrouwen moeten teruggedreven worden uit de publieke ruimte die ze nog maar pasgeleden zijn begonnen te veroveren. Verrassend is niet zozeer dat ultraorthodoxe joden er in de omgang met vrouwen zulke reactionaire opvattingen en gebruiken op na houden, maar dat ze daarin exact overeenstemmen met de fundamentalisten van al die andere religies." [mijn nadruk] (200)

[Waarom is dat verrassend? Dat ligt juist voor de hand. Dat is wat fundamentalisme is, wat reactionair conservatisme is.]

(201) De wereld van werelds rechts

"In de kern gaat het bij het begrip Volk om behoud van het traditioneel gezin. Dat is de bouwsteen van het Volk. In dat gezin is de vrouw vooral moeder, draagster van komende generaties blanke supremacisten. Zij is ook de toegewijde verzorgster van haar beginselvaste en krijgshaftige echtgenoot. Zij moedigt hem aan en staat hem terzijde in zijn strijd voor het Volk. Dat is uiteraard een uiterst behoudend vrouwbeeld."(203)

[Nee, echt?]

"Voor de rechtsisten komt de dreiging van vreemde elementen in eigen land: van immigranten, moslims en Joden, van zwarten en bruinen, van homoseksuelen en andere afwijkelingen, maar ook en vooral van vrouwen die hun plaats niet kennen."(211)

"Die mannen mogen agressief en gewelddadig zijn, ze presenteren zichzelf graag als beschermers. Ze doen het voor hun eigen mensen en in de eerste plaats voor hun eigen vrouwen. Het is de taak van elke echte man om zijn vrouw en kinderen te behoeden voor de aanvallen van volksvreemde groepen. Vrouwen kunnen dat niet zelf. Ze hebben bescherming nodig en zijn daarom van mannen afhankelijk. Dus moeten zij zich onderwerpen aan het mannelijk gezag. Alleen zo kunnen zij in alle gemoedsrust hun bestemming vervullen om kinderen te baren en op te voeden om zodoende het voortbestaan van het eigen Volk zeker te stellen. Dat is de natuurlijke orde en daarop is het gezinsleven ingericht. Uit zulke gezinnen is het Volk opgebouwd. Mannen moeten zich oefenen in vechtkunst en wapengebruik. Zij moeten hun lichaam goed verzorgen. Ze moeten werken aan een gespierde verschijning, aan een zelfverzekerde, onbevreesde, maar waakzame uitstraling."(213)

(218) Een intermezzo over ernst in de politiek

[Dit boek bevat veel te veel geklets. Wat heeft wie dan ook aan al die zinloze uitweidingen en opsommingen van feiten als de kritische standpuntbepaling zo weinig ruimte krijgt?]

(220) Mannisme en de mannosphere

"Al eerder kwam ter sprake dat veel godsdienstig geïnspireerde strijdgroepen uitsluitend uit mannen bestaan, die daarin langdurig en intens met elkaar omgaan. Op het wereldwijde web ontstaan nu in de mannosphere virtuele mannengemeenschappen, geheel gewijd aan de zo bedreigde en omstreden mannelijkheid. Vooral jonge mannen voelen zich daar blijkbaar veilig onder elkaar en gaan naar hartenlust tekeer tegen vrouwen en al die anderen die hun niet zinnen, zoals homo’s, transgenders en wie er nog meer niet precies in het mannenhokje of het vrouwenhoekje zijn te plaatsen."(222)

(234) Samenvatting en overwegingen achteraf

[Inderdaad voor het grootste deel samenvatting. Ik ben verder niet erg onder de indruk van de 'verklaringen' die De Swaan aanreikt. Psychologische zaken als 'aantasting eergevoel', angst, boosheid, vind ik een open deur. ]