Dit boekje bevat vijf korte verhalen.
Het zijn duidelijk eerste sfeertekeningen, soms een beetje onbeholpen neergezet, maar waarin al de typische Camus-thema's herkenbaar zijn.
Albert CAMUS[De uitdrukking 'l'envers et l'endroit' staat voor de tegenstelling voorkant / goede kant tegenover schaduwzijde / achterzijde / keerzijde. Het is dus vertaald als 'Keer en tegenkeer', wat erg origineel is. In de eerste plaats kan daarbij gedacht worden aan de oude keerdichten met hun keer en tegenkeer, maar vermoedelijk is ook de associatie bedoeld met 'keerpunt', 'kentering', 'kering'. Het gaat hier over de mens tussen ja en nee. Wanhoop en liefde voor het leven hangen samen.]
Dit boek is autobiografisch en handelt over armoede en haar verhouding tot het klimaat. Afgunst was er volgens Camus in die armoede niet, er was geen behoefte aan onvrij makende rijkdom, er was geen wrok, geen zelfgenoegzaamheid, weinig ijdelheid, er was wel trots. De hartstocht voor het leven is ondanks alle wanhoop gebleven.
Camus vond dit jeugdwerk een tijd lang niet goed genoeg om opnieuw uit te geven, ondanks dat hij de waarde van dit persoonlijke getuigenis erkent. Het bevat meer liefde dan alle werken die volgden.
"Pour moi, je sais que ma source est dans L'Envers et l'Endroit, dans ce monde de pauvreté et de lumière ou j'ai longtemps vécu et dont le souvenir me préserve encore des deux dangers contraires qui menacent tout artiste, le ressentiment et la satisfaction."(32)
"Pour corriger une indifférence naturelle, je fus placé à mi-distance de la misère et du soleil."(32)
De ellende leerde hem dat niet alles onder de zon goed was en de zon leerde hem dat ellende ook niet alles was. De mooie warmte uit zijn jeugd beroofde hem van alle wraakzucht en van afgunst. Het maakte hem tot een kunstenaar. Het is bijna een onrechtvaardigheid dat sommige mensen zo'n geluk hebben met het klimaat, aldus Camus.
"Et rêver de morale quand on est un homme de passion, c'est se vouer à l 'injustice, dans le temps même où l'on parle de justice.quot;(37)
Het werk is zijn fundament en allerlei gedachten / ervaringen die er in te vinden zijn zie je ook terug in latere werken.
Een zieke oude vrouw die in God gelooft. De jongeman die even aandacht aan haar besteedde, gaat met wroeging weg naar de bioscoop.
"Lui se sentait placé devant le plus affreux malheur qu’il eût encore connu: celui d’une vieille femme infirme qu’on abandonne pour aller au cinéma."(41)
[Hij zit met de keuze tussen het gezelschap houden van de oude zieke vrouw van de ene kant en gezellig met zijn vrienden naar de bioscoop gaan van de andere kant. Hij kiest voor het laatste, al weet hij hoe pijnlijk dat is voor de oude vrouw die eenzaam achter blijft, en voelt zich schuldig.]
Een oude man naar wie niemand meer luistert, met een morgen die niet anders zal zijn als vandaag. Hij denkt:
"Qu’importent les souffrances d’un vieil homme quand la vie vous occupe tout entier? Il parlait, parlait, s’égarait avec délices dans la grisaille de sa voix assourdie. Mais cela ne pouvait durer. Son plaisir commandait une fin et l’attention de ses auditeurs déclinait. Il n’était même plus amusant; il était vieux. Et les jeunes aiment le billard et les cartes qui ne ressemblent pas au travail imbécile de chaque jour. (...) De nouveau seul. N’être plus écouté : c’est cela qui est terrible lorsqu’on est vieux. On le condamnait au silence et à la solitude. On lui signifiait qu’il allait bientôt mourir. Et un vieil homme qui va mourir est inutile, même gênant et insidieux. (...) Il se leva pourtant et partit en souriant à tout le monde autour de lui. Mais il ne rencontra que des visages indifférents ou secoués d’une gaîté à laquelle il n’avait pas le droit de participer."(42)
[Ook hier gaat het dus over de eenzaamheid van oude mensen naar wie niemand meer luistert en over jongeren die hen alleen laten omdat ze nog willen genieten van het leven.]
Een grootmoeder van een grootgezin die de gang van zaken daar streng in de hand houdt met een bazige, veeleisende houding die zegt 'Wat zou er van jullie terecht komen als ik er niet meer was?' en die aan leverkanker sterft. Een kleinzoon die al die tijd gedacht heeft dat ze met haar ziekte de zaak manipuleerde en er koud onder blijft als ze dood gaat. Begrafenis met zon.
"C’est aussi que la vieille femme croyait que l’amour est une chose qu’on exige."(44)
Herinneringen aan zijn jeugd, aan waar en hoe hij woonde, aan zijn overleden vader, aan zijn zwijgzame moeder die moest werken voor de kost, aan de grootmoeder die de scepter zwaaide. Allerlei zintuigelijke indrukken daarbij. Een diepe bewustheid van leven en dood.
"Au loin, est-ce le bruit de la mer? le monde soupire vers moi dans un rythme long et m’apporte l’indifférence et la tranquillité de ce qui ne meurt pas."(48)
"Il y a une solitude dans la pauvreté, mais une solitude qui rend son prix à chaque chose."(48)
"Il y a une vertu dangereuse dans le mot simplicité. Et cette nuit, je comprends qu’on puisse vouloir mourir parce que, au regard d’une certaine transparence de la vie, plus rien n’a d’importance."(51)
"Oui, tout est simple. Ce sont les hommes qui compliquent les choses."(54)
Reis naar Praag. Somberheid. Onzekerheid. Verlatenheid. Opstandigheid getransformeerd tot melancholie. Angst. Heimwee naar Algerije. Reis via Wenen naar Venetië en Vicenza. Hier is het weer zonnig, het is er licht, er zijn dingen waaraan iemand die alleen leeft houvast heeft. Geen gevoel van verlatenheid meer, maar wel een besef van de dood, van de diepste neiging van de mens om een egoïst te zijn, van een leven dat in zijn geheel genomen of verworpen moet worden.
In een kroeg in Palma. Over de angst die de prijs is van reizen, omdat je je niet meer achter de dagelijkse routines kunt verbergen. Het klooster San Francesco en de eeuwigheidsgevoelens.
"Le monde durait, pudique, ironique et discret (comme certaines formes douces et retenues de l’amitié des femmes). Un équilibre se poursuivait, coloré pourtant par toute l’appréhension de sa propre fin."(67)
"Il n’y a pas d’amour de vivre sans désespoir de vivre."(67)
De oude vrouw die haar eigen graf koopt en inricht van een kleine erfenis en het elke zondag bezoekt. Een ander iemand die achter een raam zit te peinzen over het leven. Waar het op aankomt is waar te zijn, menselijk en eenvoudig te zijn.
"Non, ce qui compte, c’est d’être vrai et alors tout s’y inscrit, l’humanité et la simplicité. Et quand donc suis-je plus vrai que lorsque je suis le monde ? Je suis comblé avant d’avoir désiré. L’éternité est là et moi je l’espérais. Ce n’est plus d’être heureux que je souhaite maintenant, mais seulement d’être conscient.
Un homme contemple et l’autre creuse son tombeau : comment les séparer ? Les hommes et leur absurdité ? Mais voici le sourire du ciel. La lumière se gonfle et c’est bientôt l’été ? Mais voici les yeux et la voix de ceux qu’il faut aimer. Je tiens au monde par tous mes gestes, aux hommes par toute ma pitié et ma reconnaissance. Entre cet endroit et cet envers du monde, je ne veux pas choisir, je n’aime pas qu’on choisisse."(71)
"Le grand courage, c’est encore de tenir les yeux ouverts sur la lumière comme sur la mort."(71)